Giáo trình Chính sách phát triển - Bài 16: Vai trò của Nhà nước đối với phát triển nông nghiệp

Vai trò của Nhà nước là hết sức cần thiết đối với phát triển nông thôn. Kinh nghiệm thế
giới chỉ ra rằng các Nhà nước đã can thiệp mạnh mẽ và tích cực vào quá trình này theo
những chiến lược riêng, tùy theo đặc thù về lịch sử, văn hóa, xã hội, chính trị và kinh tế
của từng quốc gia. Có những kinh nghiệm thành công, giúp nông thôn chuyển đổi
mạnh mẽ từ tình trạng truyền thống, lạc hậu sang hiện đại, cạnh tranh và thực hiện
được các chức năng đặc thù của nó. Ở khu vực Đông Á, các kinh nghiệm chuyển đổi
nông thôn từ thế kỷ 18 ở Nhật Bản dưới thời Minh Trị Thiên Hoàng, những chính sách
phát triển cho khu vực nông thôn ở Đài Loan và Hàn Quốc trong những thập niên 60-80
cho thấy những thành công vượt bậc. Ở các quốc gia và lãnh thổ này, nhờ các chính
sách đúng đắn, nông thôn đã trở nên mạnh mẽ, năng động, linh hoạt, có sức sản xuất
cao, có tính cạnh tranh mạnh mẽ, sản xuất hàng hóa không chỉ bảo đảm phần lớn nhu
cầu tiêu dùng nội địa mà còn có khả năng xuất khẩu với các sản phẩm chuyên biệt, có
giá trị giá tăng cao. Bên cạnh đó, chúng ta cũng thấy các trì trệ trong khu vực nông thôn
của các nước như Trung Quốc, Việt Nam trong thời kỳ áp dụng kinh tế kế hoạch và tập
thể hóa ruộng đất. Chỉ sau các năm 80, khi các chính sách mới ủng hộ sự tự do hóa sản
xuất và sử dụng nguồn lực cho sản xuất, tự do hóa thị trường và giao quyền sử dụng
đất cho nông dân, sự đổi mới mạnh mẽ trong khu vực nông thôn mới ra đời. Các chính
sách chuyển đổi và phát triển nông thôn ở các quốc gia Đông Nam Á khác cũng hết sức
đa dạng, và tạo ra sự khác biệt lớn về nông thôn và nông nghiệp ở các quốc gia này.
Câu hỏi đặt ra là tại sao Nhà nước phải can thiệp vào quá trình chuyển đổi nông thôn?
Có thể để cho nông thôn phát triển và chuyển đổi một cách tự nhiên, dưới tác động của
bàn tay vô hình thị trường hay không? Nếu cần thiết có sự can thiệp của Nhà nước, thì
các can thiệp này nên ở những lĩnh vực nào, và dưới các hình thức nào? Một khi đã có
sự can thiệp của Nhà nước, thì liệu thị trường còn có vai trò gì đối với chuyển đổi nông
thôn?