Tài liệu Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện

Nội dung text: Tài liệu Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện

1. Bộ Y tế (Tài liệu tham khảo) NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC Hà Nội, 2013
2. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện BAN BIÊN SOẠN VÀ BIÊN TẬP TÀI LIỆU Chủ biên TS. BS. Trần Quý Tường Ban biên soạn và biên tập ThS. BS. Anna Frisch KS. Jan Kuehling TS. BS. Maria Dung Phạm TS. BS. Trần Quý Tường PGS. TS. Lê Thị Anh Thư BSCKII. Nguyễn Thị Thanh Hà ThS. Nguyễn Bích Lưu ThS. BS. Lê Đức Thọ 2
3. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện LỜI GIỚI THIỆU Nhiễm khuẩn bệnh viện là hậu quả không mong muốn trong thực hành khám bệnh, chữa bệnh. Nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) góp phần làm gia tăng tỷ lệ mắc bệnh, tăng sử dụng thuốc kháng sinh, kéo dài ngày nằm viện cho người bệnh, gia tăng chi phí điều trị và tăng tỷ lệ tử vong. Nếu ở các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình thực hành vô khuẩn cơ bản trong chăm sóc, chẩn đoán, điều trị người bệnh và ở những cơ sở mà nhân viên y tế còn hạn chế về kiến thức, thái độ về kiểm soát nhiễm khuẩn (KSNK) thì tỷ lệ NKBV sẽ cao hơn. Để giảm tỷ lệ NKBV, đòi hỏi phải có sự quan tâm, nỗ lực của các nhà quản lý y tế các cấp, các nhà khoa học chuyên ngành, các cán bộ, nhân viên y tế của các bệnh viện trong việc xây dựng chính sách và duy trì việc thực hiện tốt các quy định về KSNK. Trong thời gian qua, Bộ Y tế đã tham mưu để Quốc Hội, Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền nhiều quy định quy phạm pháp luật và quy định chuyên môn về KSNK, như Luật khám bệnh, chữa bệnh (Điều 33 và Điều 62), Thông tư số 18/2009/ TT-BYT ngày 14 tháng 10 năm 2009 hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác KSNK trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, Quyết định số 1014/QĐ-YT ngày 30 tháng 3 năm 2012 phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ nay đến 2015, Quyết định 3671/QĐ-BYT ngày 27 tháng 9 năm 2012 phê duyệt các hướng dẫn kiểm soát nhiễm khuẩn Đồng thời, Bộ Y tế đã thường xuyên chỉ đạo các cơ sở y tế, các bệnh viện duy trì thực hiện tốt công tác KSNK. Nhiều bệnh viện đã đầu tư xây dựng, phát triển khoa KSNK, nhiều đơn vị đã có sáng kiến như phát động phong trào rửa tay sạch, xây dựng các tiêu chí thi đua về thực hành công tác KSNK, tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo nhân viên y tế về KSNK, thực hiện các nghiên cứu khoa học về NKBV Công tác KSNK ở nước ta ngày càng được quan tâm và hoạt động có hiệu quả hơn. Cùng với các cố gắng của các bệnh viện trong việc KSNK, Bộ Y tế đánh giá cao sáng kiến của Chương trình “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh” do Chính phủ Cộng hòa Liên bang Đức tài trợ cho Việt Nam thông qua Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức (GIZ) đề xuất với Bộ Y tế về việc biên soạn Tài liệu “Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện”. Tài liệu tham khảo này được nhóm chuyên gia trong nước và nước ngoài biên soạn rất công phu, được Hội đồng chuyên môn do Bộ Y tế thành lập, bao gồm các nhà quản lý y tế, quản lý điều dưỡng, những cán bộ thực hành tại kiểm soát nhiễm khuẩn và thực hành điều dưỡng đến từ các cơ sở khám chữa bệnh thẩm định. Hội đồng đánh giá cao về tính cấp thiết, tính phù hợp và tính thực tiễn của tài liệu. Hội đồng kiến nghị Bộ Y tế xuất bản Tài liệu này để các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, các trường đại học, cao đẳng, trung 3
4. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện cấp chuyên ngành y trong cả nước tham khảo trong quá trình kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện và trong nghiên cứu, giảng dạy và học tập, nhằm góp phần giảm tỷ lệ NKBV. Thay mặt Bộ trưởng và Lãnh đạo Bộ Y tế tôi trân trọng cảm ơn Chương trình “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh”, cảm ơn các chuyên gia quốc tế, các chuyên gia trong nước đã hỗ trợ và hợp tác hiệu quả với Bộ Y tế trong việc triển khai các hoạt động hỗ trợ công tác nghiên cứu, soạn thảo tài liệu, đào tạo và nâng cao năng lực về kiểm soát nhiễm khuẩn của đội ngũ cán bộ y tế Việt Nam. Trong quá trình sử dụng tài liệu, các cơ sở y tế, các cán bộ, nhân viên y tế và đông đảo bạn đọc nếu có ý kiến góp ý về nội dung và hình thức của tài liệu này, xin gửi về Cục Quản lý và Khám, chữa bệnh, Bộ Y tế để Ban biên soạn nghiên cứu, tiếp thu, chỉnh sửa và hoàn thiện tài liệu hơn. KT. BỘ TRƯỞNG THỨ TRƯỞNG PGS.TS. Nguyễn Thị Xuyên 4
5. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện LỜI NÓI ĐẦU Ngày nay, công tác kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện (KSNKBV) là một trong những hoạt động chuyên môn quan trọng ở các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh ở trên thế giới cũng như ở nước ta. KSNKBV là một trong những hoạt động cơ bản của chương trình bảo đảm an toàn người bệnh. Nhận thức được vai trò quan trọng của kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện, trong thời gian qua, Dự án “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh” do Chính phủ Cộng hòa Liên bang Đức tài trợ cho Việt Nam thông qua tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức (GIZ) đã phối hợp với một số đơn vị, một số chuyên gia về KSNK của Bộ Y tế và quốc tế thực hiện nhiều khóa tập huấn cập nhật cho nhân viên y tế kiến thức về phòng và kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện như: quản lý chất thải y tế, tiêm an toàn, khử khuẩn-tiệt khuẩn dụng cụ y tế, vệ sinh bệnh viện, về chức năng và nhiệm vụ của các khoa kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện. Cùng với các hoạt động nêu trên, Ban Quản lý Dự án “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh” đã báo cáo và được Lãnh đạo Bộ Y tế đồng ý cho phép soạn thảo Tài liệu “Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện” trên cơ sở tham khảo các tài liệu quốc tế, cũng như những quy định, hướng dẫn của Bộ Y tế và những kinh nghiệm thực tiễn ở nước ta. Tài liệu “Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện” đã được thẩm định bởi Hội đồng thẩm định do Bộ Y tế thành lập tại Quyết định số 4443/QĐ- BYT, ngày 12 tháng 11 năm 2012. Cục Quản lý Khám, chữa bệnh và Dự án “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh” xin gửi tới các bệnh viện trong phạm vi Dự án GIZ và bạn đọc Tài liệu “Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện” để các bệnh viện tham khảo trong công tác KSNKBV. Tài liệu này tập chung vào các chủ đề (1) Thực hành tại trung tâm khử khuẩn – tiệt khuẩn; (2) Thực hành vệ sinh môi trường; (3) Thực hành xử lý chất thải y tế; và (4) Thực hành tiêm an toàn. Tài liệu được chia thành 3 phần: Phần 1: Các hướng dẫn thực hành hiệu quả trong khử khuẩn - tiệt khuẩn, cung ứng dịch vụ vệ sinh môi trường và xử lý chất thải y tế. Phần 2: Quy tắc, quy trình và bảng kiểm kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện. Phần 3: Các phụ lục. 5
6. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện Mặc dù Ban Quản lý Dự án và Ban soạn thảo đã rất cố gắng nhưng cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót về nội dung và trình bày của cuốn Tài liệu này. Ban soạn thảo rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các đơn vị và bạn đọc để tài liệu được hoàn thiện hơn cho tái bản lần sau. Mọi ý kiến đóng góp xin được gửi về Cục Quản lý Khám, chữa bệnh hoặc Ban quản lý Dự án “Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh”, Bộ Y tế. Trân trọng cảm ơn. TS. Trần Quý Tường, Giám đốc Ban Quản lý Dự án ThS. Anna Frisch, Cố vấn trưởng Dự án 6
7. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện BỘ Y TẾ CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆ NAM Số: 4443/QĐ-BYT Độc lập - Tự do - Hạnh Phúc Hà Nội, ngày 12 tháng 11 năm 2012 QUYẾT ĐỊNH Thành lập Hội đồng chuyên môn thẩm định “Tài liệu hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh” BỘ TRƯỞNG BỘ Y TẾ Căn cứ Nghị định số 63/2012/NĐ-CP ngày 31/8/2012 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Y tế; Căn cứ Thông tư 18/2009TT-BYT ngày 14/10/2009 của Bộ trưởng Bộ Y tế hướng dẫn tổ chức thực hiện công tác kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; Căn cứ Quyết định số 2642/QĐ-BYT ngày 26/7/2010 của Bộ trưởng Bộ Y tế thành lập “Ban soạn thảo Xây dựng hướng dẫn phòng ngừa chuẩn, Hướng dẫn kiểm soát nhiễm khuẩn và Kế hoạch hành động quốc gia tăng cường công tác kiểm soát nhiễm khuẩn trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh giai đoạn 2010-1015”; Xét đề nghị của Ông Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Bộ Y tế, QUYẾT ĐỊNH: Điều 1: Thành lập hội đồng chuyên môn thẩm định “Tài liệu hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn (KSNK) trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh”, gồm các ông bà có tên sau đây: 1. Ông Lê Ngọc Trọng, Nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch hội đồng; 2. Ông Trần Quỵ, Nguyên Giám đốc Bệnh viện Bach Mai, Trưởng ban tư vấn phản biện và Giám định xã hội Tổng hội Y học Việt Nam, Chủ tịch Hội Kiểm soát nhiễm khuẩn Hà Nội, Phó chủ tịch Hội đồng; 3. Ông Trần Quý Tường, Phó Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Uỷ viên; 4. Ông Phạm Đức Mục, Phó cục Trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh, Uỷ viên; 5. Bà Lê Thị Anh Thư, Chủ tịch Hội KSNK TP. Hồ Chí Minh, Trưởng khoa KSNK Bệnh viện Chợ Rẫy, Uỷ viên; 7
8. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện 6. Bà Nguyễn Thị Thanh Hà, Trưởng khoa KSNK Bệnh viện Nhi Đồng I, Phó Chủ tịch Hội KSNK TP. Hồ Chí Minh, Uỷ viên; 7. Ông Trần Hữu Luyện, Phó Chủ tịch Hội KSNK Thừa Thiên Huế, Trưởng khoa KSNK Bệnh viện TƯ Huế, Uỷ viên; 8. Ông Lê Kiến Ngãi, Trưởng khoa KSNK bệnh viện Nhi TƯ, Uỷ viên; 9. Ông Kiều Chí Thành, Trưởng khoa KSNK bệnh viện Quân y 103, Uỷ viên; 10. Bà Nguyễn Bích Lưu, Phó Chủ tịch Hội Điều Dưỡng Việt Nam, Uỷ viên; 11. Ông Nguyễn Danh Linh, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Nghệ An, Uỷ viên; 12. Bà Bùi Thị Thoan, Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Thái Bình, Uỷ viên; 13. Bà Anna Frisch, Cố vấn trưởng dự án GIZ, Uỷ viên; 14. Ông Trần Quang Huy, Phó trưởng phòng Điều dưỡng – Tiết chế, Cục QLKCB, Uỷ viên thư ký; 15. Bà Hà Thị Kim Phượng, Chuyên viên Phòng điều dưỡng – Tiết chế, Cục QLKCB,Điều Uỷ viên2: thư ký; Hội đồng có nhiệm vụ thẩm định nội dung của “Tài liệu hướng dẫn thực hành KSNK trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh”, báo cáo kết quả thẩm định lên Bộ trưởngĐiều Bộ Y 3: tế để xem xét, phê duyệt. Quyết định này có hiệu lực kể từ ngày ký ban hành. Hội đồng sẽ tự giải thể sauĐiều khi 4:đã hoàn thành nhiệm vụ. Các Ông, Bà, Chánh văn phòng Bộ Y tế; Cục trưởng Cục Quản lý Khám bệnh, chữa bệnh; Thủ trưởng các đơn vị có liên quan và các Ông, Bà có tên tại Điều 1 chịuNơi tráchnhận: nhiệm thi hành Quyết định này. KT. BỘ TRƯỞNG - Như điều 4; THỨ TRƯỞNG - Bộ trưởng Nguyễn Thị Kim Tiến (để báo cáo); - Lưu: VT, KCB. (ĐãNguyễn ký và Thị đóng Xuyên dấu) 8
9. Hướng dẫn Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện HỘI ĐỒNG CHUYÊN MÔN THẨM ĐỊNH TÀI LIỆU 1. GS.TS. Lê Ngọc Trọng Nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế Chủ tịch Hội đồng 2. GS.TS. Trần Quỵ Nguyên Giám đốc Bệnh viện Bạch Phó Chủ Mai, Trưởng ban Tư vấn phản biện tịch Hội và Giám định xã hội Tổng hội Y học đồng Việt Nam, Chủ tịch Hội KSNK Hà Nội 3. ThS. Phạm Đức Mục Phó Cục trưởng Cục Quản lý Ủy viên Khám, chữa bệnh, Bộ Y tế; 4. TS. Trần Quý Tường Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, Ủy viên chữa bệnh, Bộ Y tế; 5. PGS.TS. Lê Thị Anh Thư Chủ tịch Hội KSNK thành phố Hồ Ủy viên Chí Minh, Trưởng khoa KSNK bệnh viện Chợ Rẫy, Trưởng bộ môn KSNK trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch, TP. Hồ Chí Minh; 6. BSCKII. Nguyễn Thị Thanh Hà Phó chủ tịch thường trực Hội KSNK Ủy viên thành phố HCM, Trưởng khoa KSNK Bệnh viện Nhi đồng I, Phó trưởng Bộ môn KSNK trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, TP. Hồ Chí Minh; 7. ThS. Trần Hữu Luyện Phó chủ tịch thường trực Hội KSNK Ủy viên Tỉnh Thừa Thiên Huế, Trưởng khoa KSNK bệnh viện TW Huế; 8. ThS. Lê Kiến Ngãi Trưởng khoa KSNK bệnh viện Nhi Ủy viên Trung ương; 9. TS. Kiều Chí Thành Trưởng khoa KSNK bệnh viện Quân Ủy viên Y 103; 10. ThS. Nguyễn Bích Lưu Phó Chủ tịch Hội Điều dưỡng Việt Ủy viên Nam; 11. BS. Bùi Thị Thoan Giám đốc bệnh viện Phụ Sản Thái Ủy viên Bình; 12. TS. Trần Quang Huy Phó Chủ tịch Hội Điều dưỡng Việt Ủy viên Nam, Phó trưởng phòng Điều thư ký dưỡng-Tiết chế, Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế; 13. CN. Hà Thị Kim Phượng Ủy viên thư ký Chuyên viên phòng Điều dưỡng- Tiết chế, Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế. 9