Giáo trình Đọc viết tên thuốc Bài 3, Bài 4

Nội dung text: Giáo trình Đọc viết tên thuốc Bài 3, Bài 4

1. Bài 3 CÁCH VIẾT TÊN THUỐC BẰNG TIẾNG VIỆT THEO THUẬT NGỮ QUỐC TẾ TIẾNG LATIN MỤC TIÊU 1. Trình bày được cách viết tên thuốc, hoá chất bằng tiếng Việt theo thuật ngữ Quốc tế tiếng Latin. 2. Nêu được cách viết thuật ngữ tiếng Việt quen dùng, theo quy tắc phiên âm thuật ngữ của Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường CLNN. 3. Viết đúng tên quy định của các nguyên tố hoá học, hoá chất, tên thuốc thường dùng theo chương trình dược sĩ trung học. NỘI DUNG 1. QUY TẮC CHUNG 1.1. “Việt hoá” thuật ngữ các tên thuốc theo Thuật ngữ Quốc tế tiếng Latin, với mức độ hợp lý, không làm biến dạng các mặt chữ quá nhiều. 1.2. “Việt hoá” thuật ngữ các hoá chất hứu cơ viết theo quy ước của Hiệp hội Quốc tế Hoá học thuần tuý ứng dụng. 1.3. Một số thuật ngữ tiếng Việt đã quen dùng như tên một số nguyên tố hoá học, hoá chất, dược liệu, dạng bào chế thì viết theo quy tắc phiên âm thuật ngữ của Tổng côc Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng nhà nước. 2. CÁCH VIẾT 2.1. Viết tên thuốc Tên các thuốc (dược phẩm) viết theo mặt chữ của thuật ngữ Quốc tế tiếng Latin đã “Việt hoá”: 2.1.1. Bỏ các âm cuối của tiếng Latin như: um, ium, is, us, (as thay bằng at): Ví dụ: viết là: Acidum aceticum acid acetic Aluminii sulfas nhôm sulfat 2.1.2. Khi phụ âm nhắc lại 2 lần như: ll, mm, nn thì có thể bỏ một phụ âm nhưng không gây nhầm lẫn: Ví dụ: viết là: Penicillinum Penicilin Ammoniacum Amoniac 2.1.3. Chữ h trong từ vẫn đọc được theo phát âm tiếng Việt thì để nguyên (trừ h trong từ chlorum): Ví dụ: viết là: Theophyllinum Theophylin Chlorum Clor 2.1.4. Các nguyên âm kép như ae, oe thì đổi thành e: 16
2. Ví dụ: viết là: Aetherum Ether Oestronum Ostron 2.15. Tên các đường có âm cuối là osum thì đổi thành ose: Ví dụ: viết là: Glucosum Glucose Lactosum Lactose 2.1.6. Vẫn giữ nguyên các vần trong tiếng Latin như: ci, cy, ce, y, ol, al, ul, yl, ar, er, or, ur, id, od, ig, ph, au, eu, : Ví dụ: viết là: Aethylis chloridum Ethyl clorid Alcol amylic Alchol amylicus 2.1.7. Các đơn vị khối lượng viết kèm theo tên thuốc thường dùng là: g, mg, mcg (không viết là gamma), đơn vị quốc tế (UI) viết tắt đv: Ví dụ: viết là: Vitamin B12 100 gamma Vitamin B12 100 mcg Penicilin 500000 UI Penicilin 500 000 đv 2.2. Viết tên dược liệu 2.2.1. Viết tên chính của cây, con và họ cây, con bằng tiếng Việt có kèm tiếng Latin: Ví dụ: viết là: - Cây Thuốc phiện - Cây Thuốc phiện (Papaver somniferum L), (Papaver somniferum L), họ thuốc phiện (Papaveraceae). họ thuốc phiện (Papaveraceae). - Con Tắc kè (Gekko gekko L.), - Con Tắc kè (Gekko gekko L.), họ Tắc kè (Gekkonidae). họ Tắc kè (Gekkonidae). 2.2.2. Khi viết tên bộ phận dùng của cây, con cũng kèm theo tên Latin: Ví dụ: Sài đất (herba wedeliae) Sài đất (herba wedeliae) Sinh địa (radix Rhemanniae) Sinh địa (radix Rhemanniae) Thảo quyết minh (semen Cassiae Thảo quyết minh (semen Cassiae torae) torae) Xuyên sơn giáp (squama Manitis) Xuyên sơn giáp (squama anitis) viết là: 2.3. Viết tên các dạng bào chế. 2.3.1. Được tiếp tục dùng tên các dạng bào chế đã quen dùng: Ví dụ: viết là: Sirop Siro Capsulae Nang. 2.3.2. Các tên khác khi dùng phải Việt hoá: Ví dụ: Collutorium 17
3. Emulsio Collutori. viết là: Emulsio . 2.4. Viết tên riêng. Các tên riêng (người, địa danh ) kèm theo tên thuốc, cây thuốc, phải viết nguyên chữ, không được phiên âm: Ví dụ: viết là: Dung dịch Lugol Dung dịch Lugol Thuốc thử Dragendorff Thuốc thử Dragendorff Thuốc bột Dover. Thuốc bột Dover. 2.5. Viết tên hoá chất 2.5.1. Tên các nguyên tố hoá học quen dùng thì vẫn giữ nguyên như đồng, sắt, kẽm , các nguyên tố khác thì bỏ đuôi um của tiếng Latin: Ví dụ: viết là: Zincum kẽm Ferrum sắt Kalium kali Barium bari 2.5.2. Hợp chất vô cơ: -Viết tên các nguyên tố đã Việt hoá quen dùng với gốc muối của chúng: Ví dụ: viết là: CuSO4 đồng sulfat. AgNO3 bạc nitrat. - Các nguyên tố oxy, hydro, nitơ, nếu viết riêng lẻ thì vẫn dùng, nếu là hợp chất thì viết oxygen, hydrogen, nitrogen: Ví dụ: viết là: NO nitrogen oxyd. NO2 nitrogen dioxyd - Các gốc hanogenid, trước viết là clorua, bromua, iodua... nay viết là clorid, bromid, iodid...: Ví dụ: viết là: Kalii bromidum kali bromid Calcii chloridum calci clorid - Các oxyd trong cùng một loại thì lấy số oxy để phân biệt: Ví dụ: viết là: CO carbon oxyd. CO2 carbon dioxyd. - Các acid có tên tận cùng là osum viết là o, icum viết là ic: Ví dụ: acid hypocloro Acidum hypochlorosum Acidum phosphoricum viết là: acid phosphoric. 18
4. - Các muối của acid có tận cùng là osum viết là it, icum viết là at: Ví dụ: viết là: Natrium sulfosum natri sulfit. Natrium sulficum natri sulfat. - Các acid không có oxy trước viết là acid clohydric, bromhydric, iodhydric... nay viết acid hydrocloric, hydrobromic, hydroiodic... - Các muối acid có hydro, nếu có 1 hydro thì không viết ion, nếu có 2 hydro trở lên thì viết số ion của chúng và trong cùng một loại thì dùng số hydro để phân biệt: Ví dụ: viết là: NaHCO3 natri hydrocarbonat. NaH2PO4 natri dihydrophosphat. Na2HPO4 dinatri hydrophosphat. - Các anhydrid viết là oxyd và căn cứ vào số oxy để phân biệt: Ví dụ: viết là: SO2 sulfur dioxyd. As2O3 arsenic trioxyd. 2.5.3. Hợp chất hữu cơ viết theo quy ước chung của hiệp hội Quốc tế Hoá học thuần tuý ứng dụng: Ví dụ: viết là: Barbital acid 5, 5- diethyl barbituric. Acid citric acid 2-oxypropan 1, 2- tricarboxylic. 2.6 Viết các chỉ thị màu: Ví dụ: viết là: Xanh thymol. Xanh thymol. Đỏ methyl. Đỏ methyl. Đen eriocrom T. Đen eriocrom T. 3. BÀI TẬP VIẾT (theo nhóm nhỏ) 3.1. Viết tên một số nguyên tố hóa học Tên Latin Tên đang dùng Tên quy định (1) (2) (3) Arsenicum Asen Arsenic Argentum Bạc Bạc Barium Bari Bari Bismuthum Bismut Bismuth Borum Bo Bor Carboneum Cacbon Carbon Cadmium Cadimi Cadmi Calcium Calci Calci 19
5. Plumbum Chì Chì Chlorum Clo Clor Cobaltum Coban Cobalt Chromium Crom Crom Cuprum Đồng đồng Fluorum Flo Fluor Helium Heli Heli Hydrogenium Hydro Hydro Iodum Iod Iod Kalium Kali Kali Zincum Kẽm Kẽm Lithium Lithi Liti Sulfur Sulfur, lưu huỳnh Lưu huỳnh Magnesium Magnesi Magie Manganum Mangan Mangan Molybdenum Molybden Molipden Natrium Natri Natri Aluminium Nhôm Nhôm Niccolum Nicken Nikel Nitrogenium Nitơ Nitơ Oxygenium Oxy Oxy Phosphorus Photpho Phosphor Platinum Bạch kim Platin Radium Radi Radi Ferrum Sắt Sắt Selenium Selen Selen Silicium Silic Silic Strontium Stronti Stronti Stannum Thiếc Thiếc Hydrargyrum Thuỷ ngân Thuỷ ngân Titanium Titan Titan Uranium Uran Urani Vanadium Vanadi Vanadi Aurum Vàng Vàng Wolframium Vonfram Wolfram Cerium Ceri Ceri 3.2. Viết tên một số hoá chất Tên Latin Tên đang dùng Tên quy định (1) (2) (3) Clor: HCl Acidum hydrochloricum Acid hydrocloric HClO Acidum hypochlorosum Acid hypocloro NaClO Natrium hypochlorosum natri hypoclorit NaClO2 Natrium chloricum natri clorat 20
6. HClO3 Acidum chloricum Acid cloric HClO4 Acidum perchloricum Acid perchloric Brom: HBr Acidum hydrobromicum Acid hydrobromic NaBr Natrium bromidum Natri bromid Iod: HI Acidum hydroiodicum Acid hydroiodic ICl Iodum monochloratum Iod monoclorid ICl3 Iodum trichloratum Iod triclorid NaIO3 Natrium iodicum Natri iodat NaIO4 Natrium periodicum Natri periodat Oxy: O2 oxygenium oxy O3 ozone ozon Sulfur: Na2SO3 natrii sulfis natri sulfit Na2S2O3 natrium thiosulfuricum natri thiosulfat NaHSO3 natrium hydrosulfurosum natri hydrosulfit Na2S2O4 natrium bisulfurosum natri bisulfit Na2S2O5 natrium pyrosulfurosum natri pyrosulfit Na2S2O7 natrium pyrosulfuricum natri pyrosulfat K2S2O8 kalium persulfuricum kali persulfat KCNS kalium sulfocyanatum kali sulfocyanat Nitơ: NH3 ammonia amoniac NO nitrogenium oxydatum nitrogen oxyd NO2 nitrogenium peroxydatum nitrogen peroxyd N2O dinitrogenii oxydum dinitrogen oxyd N2O3 nitrogenium trioxydum nitrogen trioxyd N2O5 nitrogenium pentoxyduni nitrogen pentoxyd Phosphor: H3PO2 acidum hypophosphorosum acid hypophosphoro H3PO3 acidum phosphorosum acid phosphoro H3PO4 acidum phosphoricum acid phosphoric NaH2PO2 natrium hypophosphorosum natri hypophosphoro H4P2O6 acidum hypophosphoricum acid hypophosphoric H4P2O7 acidum pyrophosphoricum acid pyrophosphoric NaH2PO4 natrii dihydrophosphas natri dihydrophosphat Na2HPO4 dinatrii hydrophosphas dinatri hydrophosphat Arsenic: As2O3 arseni trioxydum arsenic trioxyd As2O5 arseni pentoxydum arsenic pentoxyd 21
7. AsO4H3 acidum arsenicum acid arsenic AsO3H3 acidum arsenicosum acid arsenio Na3AsO3 natrii arsenitis natri arsenit Na3AsO4 natrium arsenicum natri arseniat Stibi: SbCl3 stibium trichloridum stibi trichlorid SbCl5 stibium pentachloridum stibi pentaclorid Bismuth: Bi2O3 bismuthi trioxydum bismuth trioxyd (BiO)2CO3 bismuthi subcarbonas bismuth carbonatbase 6Bi2O3, 5N2O bismuthi subnitrat bismuth nitrat base Bor: B2O3 acidum boricum anhydricum acid boric anhydric HBO acidum metaboricum acid metaboric Na2B4O7 natrii tetraborat natri tetraborat Carbon: CCl4 carbonei tetrachloridum carbon tetraclorid CS2 carbonei sulfuratum carbon disulfur Silic: H2SiO3 acidum metasilicium acid metasilic H2SiF6 acidum hydrosiliciofluoricum acid hydrofluorsilicic Na2SiF6 natrium silicofluoricum natri fluorsilicat Titan: TiO2 titanum oxydatum titan dioxyd Thiếc: SnCl2 stanum chloratum thiếc II clorid SnCl4 stanum tetrachloratum thiếc IV clorid Magnesi: MgO magnesii oxydum magnesi oxyd MgO2+MgO magnesii peroxydum magnesi peroxyd MgSO4 magnesii sulfas magnesi sulfat MgS2O3 magnesii thiosulfas magnesi thiosulfat Kẽm: ZnS zincum sulfuratum kẽm sulfur ZnO zinci oxydum kẽm oxyd ZnSO4 zici sulfas kẽm sulfat Zn3(PO4)2 zincum phosphoricum kẽm phosphat Lithi: 22
8. LiCl lithium chloratum lithi clorid Cadmi: CdO cadmium oxydatum cadmi oxyd Nhôm: Al2O3 aluminium oxydatum nhôm oxyd Al(OH)3 aluminium hydroxydum nhôm hydroxyd Al2(SO4)3.K2SO4 kalii et aluminii sulfas kali nhôm sulfat Crom: Cr2O3 chromium oxydatum crom oxyd AgCrO4 argentum chromicum bạc cromat Ag2Cr2O7 argentum dichromicum bạc dicromat Sắt: FeCl2 ferrosi II chloridum sắt II clorid FeCl3 ferri chloridi sắt III clorid FeSO4 ferrosi II sulfas sắt II sulfat Fe2 (SO4)3 ferrum sulfuricum oxydatum sắt III sulfat C2O4Fe ferrosi oxalas sắt oxalat Fe2(SO4)3,NH4SO4 ferri ammonium sulfuricum sắt amoni sulfat Nikel: NiCl2 niccolum chloratum nikel clorid NiSO4 niccolum sulfuricum nikel sulfat Cobalt: CoCl2 cobaltum chloratum cobalt clorid Co(NO3)2 cobaltum nitricum cobalt nitrat Mangan: MnO manganum oxydulatum mangan oxyd MnO2 manganum peroxydatum mangan diroxyd Đồng: CuBr cuprum monobromatum đồng I bromit CuBr2 cuprum dibromatum đồng II bromat CuSO4 cupri sulfas đồng II sulfat Bạc: Ag2O argentum oxydatum Bạc oxyd AgNO2 argentum nitrosum Bạc nitrit AgNO3 argenti nitras Bạc nitrat AgCN argentum cyanatum Bạc cyanid Vàng: AuCl3 aurum chloridum Vàng clorid 23
9. Thuỷ ngân: Hg2O hydrargyrum oxydulatum Thuỷ ngân I oxyd HgO hydrargyrum oxydatum Thuỷ ngân II oxyd Hg2Cl2 hydrargyrum chloratum Thuỷ ngân I clorid HgCl2 hydrargyrum bichloratum thuỷ HgS hydrargyrum sulfuratum ngân II clorid Hg(CN)2 hydrargyrum cyanatum Thuỷ ngân sulfur Thuỷ ngân cyanid Chì: PbO plumbum oxydatum Chì oxyd PbO2 plumbum peroxydatum Chì dixyd Molybden: MoO3 acidum molybdenicum Molybden trioxyd Na2MoO4 anhydricum Natri molybdat natrium molybdenicum Urani: UO3 uranium oxydatum Urani trioxyd UO2(CH3COO)2 uranium aceticum uranyl acetat Ceri: CeO2 cerrium oxydatum ceri dioxyd Ce2(SO4)3 cerium sulfuricum ceri III sulfat Ce(SO4)2 cerium sulfuricum oxydatum ceri IV sulfat Alcol: CH3OH alcohol maethylicus methanol C2H5OH alcohol aethylicus ethanol Đường: C6H12O6 glucosum glucose C12H22O11 lactosum lactose Các chất khác: C2H5Cl aethylis chloridum ethyl clorid C2H11O2N amylis nitris amyl nitrit 3.3. Viết tên một số nguyên liệu độc Tên Latin Tên đang dùng Tên quy định (1) (2) (3) Nguyên liệu độc A: Aconitinum Aconitin Aconitin Adrenalinum Adrenalin Adrenalin Apomorphinum Apomocphin Apomorphin 24
10. Arecolinum Arecolin Arecolin Arsenias Aseniat Arseniat Arseni trioxydum Asen trioxit Arsen trioxyd Atropinum Atropin Atropin Belladonnum Beladon Belladon Busulfanum Busulfan Busulfan Carbacholium Cacbacon Carbacol Dicainum Dicain Dicain Digitalis Digitan Digital Digitalinum Digitalin Digitalin Dioninum Dionin Dionin Ergotaminum Ecgotamin Ergotamin Galanthaminum Galantamin Galanthamin Homatropium Homatropin Homatropin Mercaptopurinum Mecaptopyrin Mercaptopyrin Neriolinum Neriolin Neriolin Nitroglycerinum Nitroglycerin Nitroglycerin Nor-adrenalinum No-adrenalin Nor-adrenalin Papaverinum Papaverin Papaverin Pilocarpinum Pilocacpin Pilocarpin Proserinum Proserin Proserin Sarcolysinum Sacolisin Sarcolysin Scopolaminum Scopolamin Scopolamin Strophantinum Strophantin Strophantin Strychninum Stricnin Strichnin Thevetinum Tevetin Thevetin Hydrargyrum Thuỷ ngân Thuỷ ngân Trapidinum Trapidin Trapidin Vinblastnum Vinblatin Vinblastin Nguyên liệu độc A nghiện: Cocainum Cocain Cocain Dihydroxycodeinonum Dihydroxycodeinon Dihydroxycodeinon Dihydromocphinonum Dihydromocphinon Dihydromorphinon Fentanylum Fentanil Fentanyl Heroinum Heroin Heroin Methadonum Metadon Methadon Morphinum Mocphin Marphin Opium Opi Opi Pentazocinum Pentazocin Pentazocin Pethidinum Petidin Pethidin Trimeperidinum Trimeperidin Trimeperidin Nguyên liệu độc B Acidum hydrocloricum Acid clohydric Acid hydrocloric Acidum chrysophanicum Acid crysofanic Acid crysophanic Acidum nicotinicum Acid nicotinic Acid nicotinic Acidum nitricum Acid nitric Acid nitric 25