Tài liệu hướng dẫn học tập môn Luật công đoàn - Diệp Thành Nguyên

Nội dung text: Tài liệu hướng dẫn học tập môn Luật công đoàn - Diệp Thành Nguyên

1. bọn ph ản động thu ộc địa ng ăn c ản, nhi ều nghi ệp đoàn v ẫn được thành l ập và t ự do ho ạt động, báo chí v ẫn t ự do xu ất b ản và công khai tuyên truy ền Ch ủ ngh ĩa Mác- Lênin. Ch ưa giành được toàn b ộ quy ền t ự do nghi ệp đoàn, công nhân Vi ệt Nam không b ỏ l ỡ c ơ h ội l ập các H ội ái h ữu ở kh ắp n ơi. Tháng 9-1939, Đại chi ến Th ế gi ới l ần th ứ II bùng n ổ, các t ổ ch ức c ủa công nhân và công b ộ công đoàn ph ải rút vào bí m ật. Trong th ời k ỳ v ận động Cách m ạng tháng Tám (1939-1945), H ội công nhân cứu qu ốc - m ột l ực l ượng quan tr ọng c ủa M ặt tr ận Vi ệt Minh được thành l ập nh ất là ở B ắc và Trung B ộ. H ội công nhân c ứu qu ốc v ừa bí m ật đấu tranh đòi quy ền l ợi hằng ngày, v ừa t ổ ch ức các đội võ trang làm nòng c ốt cho cu ộc n ổi d ậy ở đô th ị. Cách m ạng tháng Tám thành công, nhân dân lao động Vi ệt Nam t ừ ch ỗ là dân nô l ệ m ất n ước đã đứng lên làm ch ủ đất n ước, ch ủ xí nghi ệp. Ngày 2-9-1945, Ch ủ tịch H ồ Chí Minh đã đọc b ản tuyên ngôn độc l ập khai sinh n ước Vi ệt Nam Dân ch ủ cộng hoà- nhà n ước do Đảng c ủa giai c ấp công nhân lãnh đạo. Để th ực s ự th ống nh ất v ề t ổ ch ức công đoàn, H ội ngh ị cán b ộ công nhân c ứu qu ốc h ọp ngày 20-5- 1946 quy ết định đổi H ội công nhân c ứu qu ốc thành T ổng Liên đoàn lao động Vi ệt Nam. Ngày 20-7-1946, t ại th ủ đô Hà N ội, T ổng Liên đoàn lao động Vi ệt Nam chính th ức tuyên b ố thành l ập đánh d ấu b ước ngo ặt c ủa phong trào công đoàn Vi ệt Nam v ới m ột t ổ ch ức th ống nh ất và ổn định th ật s ự trong c ả n ước. Tháng 1-1949, T ổng liên đoàn lao động Vi ệt Nam l ần th ứ I h ọp ở Thái Nguyên đã b ầu ra Ban ch ấp hành Trung ươ ng do đồng chí Tôn Đức Th ắng làm Ch ủ tịch danh d ự và đồng chí Hoàng Qu ốc Vi ệt làm Ch ủ t ịch. Trong s ự nghi ệp cách m ạng Xã h ội ch ủ ngh ĩa ở mi ền B ắc và s ự nghi ệp gi ải phóng mi ền Nam (1954-1975), công đoàn Vi ệt Nam l ớn m ạnh v ượt b ậc. Ngày 14- 9-1957, Qu ốc h ội nh ất trí thông qua Lu ật công đoàn qui định vai trò, trách nhi ệm, quy ền h ạn c ủa công đoàn Vi ệt Nam. Sau Đại h ội Đảng toàn qu ốc l ần th ứ III (tháng 9-1960), trong Đại h ội công đoàn Vi ệt Nam l ần th ứ II (tháng 2-1961), T ổng Liên đoàn lao động Vi ệt Nam đổi tên thành T ổng công đoàn Vi ệt Nam cho phù h ợp v ới tình hình m ới. Tháng 2-1974, ti ến hành đại h ội Đại bi ểu l ần th ứ III. Khi n ước nhà đã th ống nh ất t ừ n ăm 1978 đến nay công đoàn Vi ệt Nam đã ti ến hành 5 l ần đại h ội: Đại h ội l ần th ứ IV (tháng 5-1978) và ti ếp theo Đại h ội công đoàn Vi ệt Nam l ần th ứ V (tháng 11-1983), Đại h ội công đoàn l ần VI (tháng 10- 1988), Đại h ội công đoàn l ần VII (tháng 11-1993), Đại h ội công đoàn l ần VIII (tháng 11-1998). Đặc bi ệt t ại Đại h ội công đoàn l ần VI, đại h ội quy ết định đổi tên Tổng công đoàn Vi ệt Nam thành T ổng Liên đoàn lao động Vi ệt Nam nh ằm xác định rõ n ền kinh t ế hàng hoá nhi ều thành ph ần, ho ạt động công đoàn không ch ỉ chú 10
2. tr ọng đến đối t ượng công nhân- viên ch ức trong các c ơ quan, doanh nghi ệp nhà nước mà ph ải m ở r ộng đến m ọi công nhân lao động trong các doanh nghi ệp ngoài qu ốc doanh và c ả doanh nghi ệp có v ốn đầu t ư n ước ngoài. Để định h ướng và xây d ựng n ền t ảng cho ho ạt động công đoàn trong giai đoạn m ới, Nhà n ước ta đã ban hành Lu ật công đoàn được Qu ốc h ội thông qua ngày 30-6-1990 thay cho Lu ật công đoàn 1957; đồng th ời các k ỳ Đạ i h ội đạ i bi ểu toàn qu ốc c ủa Công đoàn Vi ệt Nam đã thông qua Điều l ệ Công đoàn Vi ệt Nam, và Điều lệ Công đoàn Vi ệt Nam hi ện hành được Đạ i h ội đạ i bi ểu toàn qu ốc l ần th ứ IX thông qua vào ngày 13/10/2003. Đại h ội l ần IX công đoàn Vi ệt Nam đã thành công tốt đẹ p, v ới s ứ m ệnh l ịch s ử c ủa mình công đoàn s ẽ ti ếp t ục là m ột nhân t ố không th ể thi ếu được trong công cu ộc đẩy m ạnh công nghi ệp hoá, hi ện đại hoá đất n ước, ph ấn đấu không ng ừng cho s ự nghi ệp công đoàn, cho vi ệc b ảo v ệ quy ền l ợi c ủa ng ười lao động. 2. Ch ức n ăng c ủa Công đoàn Vi ệt Nam 2.1. Khái ni ệm v ề công đoàn Vi ệt Nam Công đoàn là t ổ ch ức chính tr ị - xã h ội c ủa giai c ấp công nhân và c ủa ng ười lao động cùng v ới c ơ quan Nhà n ước, t ổ ch ức kinh t ế, t ổ ch ức xã h ội ch ăm lo và b ảo v ệ quy ền l ợi c ủa cán b ộ, công nhân, viên ch ức và nh ững ng ười lao động khác; tham gia qu ản lý Nhà n ước và xã h ội, tham gia ki ểm tra, giám sát ho ạt động c ủa c ơ quan Nhà n ước, t ổ ch ức kinh t ế; giáo d ục cán b ộ, công nhân, viên ch ức và nh ững ng ười lao động khác xây d ựng và b ảo v ệ T ổ qu ốc (Điều 10 Hi ến pháp 1992). Công đoàn là t ổ ch ức chính tr ị - xã h ội r ộng l ớn c ủa giai c ấp công nhân và c ủa ng ười lao động Vi ệt Nam (g ọi chung là ng ười lao động) t ự nguy ện l ập ra d ưới s ự lãnh đạo c ủa Đảng c ộng s ản Vi ệt Nam; là thành viên trong h ệ th ống chính tr ị c ủa xã h ội Vi ệt Nam; là tr ường h ọc ch ủ ngh ĩa xã h ội c ủa ng ười lao động (Điều 1 Lu ật Công đoàn 1990). Nghi ệp đoàn là t ổ ch ức c ơ s ở c ủa công đoàn, t ập h ợp nh ững ng ười lao độ ng tự do h ợp pháp cùng ngành, ngh ề, được thành l ập theo đị a bàn ho ặc theo đơn v ị lao động có 10 đoàn viên tr ở lên và được công đoàn c ấp trên quy ết đị nh thành l ập. 1 Công đoàn xu ất hi ện khi gi ới công nhân bi ết ý th ức v ề s ức m ạnh t ập th ể và bi ết ch ăm lo b ảo v ệ quy ền l ợi cho chính mình. T ổ ch ức công đoàn ban đầu ch ỉ là một t ổ ch ức được l ập ra nh ằm đấu tranh và h ạn ch ế s ự bóc l ột c ủa gi ới ch ủ ch ứ ch ưa ph ải là m ột t ổ ch ức có nhi ều quy ền n ăng nh ư ngày nay. S ự phát tri ển c ủa công đoàn g ắn li ền v ới s ự l ớn m ạnh c ủa giai c ấp công nhân, v ới s ự phát tri ển c ủa công nghi ệp, k ỹ ngh ệ và s ự liên k ết c ủa gi ới nh ững ng ười ch ủ. Chính trong s ự phát tri ển đó, sinh ho ạt công đoàn c ũng được thúc đẩy và d ần chi ếm được v ị trí quan tr ọng trong h ệ th ống các t ổ ch ức xã h ội, c ũng nh ư trong đời s ống c ủa ng ười lao động. T ừ 1 Điều 16 Điều l ệ Công đoàn n ăm 2008. 11
3. ch ỗ ch ỉ được th ừa nh ận trong ph ạm vi h ẹp, ngày nay công đoàn đã được th ừa nh ận trong ph ạm vi toàn xã h ội. 2.2. Ch ức n ăng c ủa công đoàn Vi ệt Nam Ch ức n ăng c ủa công đoàn bi ểu hi ện m ột cách khái quát v ề ph ạm vi ho ạt động, mục đích ho ạt động và s ự định h ướng trong ho ạt động c ủa các c ấp trong t ổ ch ức công đoàn. Các ch ức n ăng c ủa công đoàn bao g ồm : - Ch ức n ăng b ảo v ệ các quy ền và l ợi ích h ợp pháp c ủa công nhân và ng ười lao động. - Ch ức n ăng t ổ ch ức giáo d ục, v ận động công nhân và ng ười lao động; - Ch ức n ăng đại di ện cho ng ười lao động tham gia qu ản lý kinh t ế xã h ội, qu ản lý Nhà n ước. Ch ức n ăng này có th ể thay đổi tùy thu ộc và điều ki ện kinh t ế xã h ội có liên quan ở t ừng giai đoạn. T ừ các ch ức n ăng đó có th ể xác định được các nhi ệm v ụ chung và nh ững nhi ệm v ụ c ụ th ể cho t ừng c ấp công đoàn ở t ừng l ĩnh v ực phù h ợp. 2.3. M ục đích, vai trò c ủa công đoàn * M ục đích c ủa Công đoàn Ho ạt động c ủa công đoàn vừa có m ục đích kinh t ế v ừa có m ục đích xã h ội. M ục đích kinh t ế c ủa công đoàn th ể hi ện ở ch ỗ ho ạt động c ủa t ổ ch ức công đoàn g ắn v ới vi ệc b ảo đảm đời s ống và điều ki ện lao động cho gi ới lao động, nh ư đòi t ăng l ươ ng, gi ảm gi ờ làm, b ảo đảm các phúc l ợi xã h ội M ục đích xã h ội c ủa công đoàn th ể hi ện ở ch ỗ bên c ạnh các m ục tiêu kinh t ế, t ổ ch ức này còn nh ằm b ảo v ệ các quy ền gắn li ền v ới vi ệc b ảo v ệ nhân ph ẩm c ủa ng ười lao động và nâng cao địa v ị c ủa ng ười lao động trong m ối t ươ ng quan lao động và xã h ội c ủa gi ới ch ủ. * Vai trò c ủa Công đoàn Trong xã h ội t ư b ản, các nghi ệp đoàn có vai trò r ất quan tr ọng. Ở đó, các t ổ ch ức nghi ệp đoàn có t ư cách nh ư là “l ực l ượng quân bình”, kéo cân l ại v ị th ế v ốn nh ỏ bé c ủa ng ười lao động làm thuê so v ới th ế l ực “v ạn n ăng” c ủa nhà t ư b ản. Nhà nước t ư s ản đã dùng công c ụ pháp lý để xác l ập quy ền thành l ập và ho ạt động nghi ệp đoàn c ủa ng ười lao động, và c ũng b ằng công c ụ pháp lý gi ữ cho các nghi ệp đoàn ho ạt động trong khuôn kh ổ c ủa tr ật t ự xã h ội t ư b ản. Ở các n ước xã h ội ch ủ ngh ĩa nói chung và Vi ệt Nam nói riêng, công đoàn c ũng có m ột v ị trí, vai trò r ất quan tr ọng . Ngoài tính ch ất là m ột t ổ chức ngh ề nghi ệp c ủa ng ười lao động, công đoàn ở Vi ệt Nam còn được xác định là m ột t ổ ch ức chính tr ị xã h ội. Chính tính ch ất ngh ề nghi ệp và tính ch ất chính tr ị xã h ội đã khi ến cho t ổ ch ức công đoàn có v ị trí, vai trò, ch ức n ăng đặc bi ệt: không ch ỉ đại di ện cho l ực lượng t ự mình, công đoàn còn đại di ện cho m ọi ng ười lao động trong xã h ội; không 12
4. ch ỉ b ảo v ệ cho l ợi ích c ủa ng ười lao động, công đoàn còn đại di ện cho h ọ tham gia qu ản lý kinh t ế xã h ội. 2.4. Tính ch ất, v ị trí c ủa Công đoàn * Tính ch ất c ủa Công đoàn Vi ệt Nam Tính ch ất c ủa m ột t ổ ch ức là đặc điểm riêng t ươ ng đối ổn đị nh c ủa t ổ ch ức, để t ừ đó phân bi ệt t ổ ch ức đó v ới đó ch ức khác. Công đoàn Vi ệt Nam có tính ch ất giai c ấp c ủa giai c ấp công nhân và tính ch ất qu ần chúng r ộng l ớn. Bi ểu hi ện tính ch ất giai c ấp công nhân c ủa Công đoàn Vi ệt Nam - Công đoàn Vi ệt Nam đặ t d ưới s ự lãnh đạo c ủa Đả ng C ộng s ản Vi ệt Nam. - Ho ạt độ ng c ủa Công đoàn Vi ệt Nam nh ằm th ực hi ện m ục tiêu chính tr ị c ủa Đảng đề ra và th ực hi ện s ứ m ệnh l ịch s ử c ủa giai c ấp công nhân là xóa b ỏ chế độ ng ười bóc l ột ng ười, xây d ựng ch ế độ xã h ội m ới không có ng ười bóc l ột ng ười. - Xây d ựng t ổ ch ức Công đoàn Vi ệt Nam đả m b ảo th ống nh ất hành động của giai c ấp công nhân Vi ệt Nam. - Xây d ựng độ i ng ũ cán b ộ Công đoàn theo đường l ối cán b ộ c ủa Đả ng Cộng s ản Vi ệt Nam. - Tổ ch ức và ho ạt độ ng Công đoàn quán tri ệt nguyên t ắc t ập trung dân ch ủ - một nguyên t ắc t ổ ch ức c ủa giai c ấp công nhân c ủa Đả ng C ộng s ản Vi ệt Nam. Bi ểu hi ện tính ch ất qu ần chúng c ủa Công đoàn Vi ệt Nam - Công đoàn Vi ệt Nam k ết n ạp đông đả o công nhân, viên ch ức và lao động vào t ổ ch ức Công đoàn. M ọi ng ười công nhân, viên ch ức và lao động đề u có quy ền t ự nguy ện gia nh ập và ra kh ỏi t ổ ch ức Công đoàn theo quy định của Điều l ệ Công đoàn Vi ệt Nam. - Cơ quan lãnh đạo c ủa Công đoàn Vi ệt Nam bao g ồm nh ững ng ười được qu ần chúng ng ười lao độ ng tín nhi ệm để đạ i di ện cho h ọ. - Nội dung ho ạt độ ng c ủa Công đoàn Vi ệt Nam đáp ứng yêu c ầu và nguy ện vọng c ủa ng ười lao độ ng. - Cán b ộ Công đoàn tr ưởng thành t ừ phong trào công nhân, t ừ phong trào qu ần chúng ở c ơ s ở. Hai tính chất c ủa Công đoàn nêu trên có m ối quan h ệ g ắn bó v ới nhau và đều quan tr ọng nh ư nhau. * V ị trí c ủa Công đoàn Vi ệt Nam Vị trí c ủa Công đoàn là địa v ị c ủa Công đoàn gi ữa các t ổ ch ức khác c ủa h ệ th ống chính tr ị và m ối quan h ệ c ủa Công đoàn v ới các t ổ ch ức đó. 13
5. Trong ch ủ ngh ĩa t ư b ản và ch ủ ngh ĩa xã h ội, v ị trí c ủa Công đoàn khác nhau căn b ản. Trong ch ủ ngh ĩa t ư b ản, công đoàn đại di ện cho qu ần chúng lao độ ng đứng đố i l ập v ới giai c ấp bóc l ột đấ u tranh đòi l ợi ích kinh t ế, ti ến t ới giành chính quy ền d ưới s ự lãnh đạo c ủa Đả ng c ộng s ản. Trong ch ủ ngh ĩa xã h ội, Công đoàn tr ở thành m ột thành viên quan tr ọng trong h ệ th ống chính tr ị, là đại di ện cho nh ững ng ười làm ch ủ xã h ội. Công đoàn Vi ệt Nam là thành viên c ủa h ệ th ống chính tr ị, là trung tâm t ập hợp, đoàn k ết, giáo d ục, rèn luy ện, xây d ựng độ i ng ũ giai c ấp công nhân, lao độ ng. Công đoàn là ch ổ d ựa v ững ch ắc c ủa Đả ng, là s ợi dây n ối li ền Đả ng v ới qu ần chúng. Công đoàn là ng ười c ộng tác đắ c l ực c ủa Nhà n ước. 2.5. Nhi ệm v ụ c ủa công đoàn Nhi ệm v ụ c ủa công đoàn là toàn b ộ nh ững m ục tiêu mà công đoàn c ần đạt tới, là nh ững v ấn đề đặt ra mà công đoàn c ần gi ải quy ết. Th ực hi ện các nhi ệm v ụ đó chính là th ực hi ện các ch ức n ăng đã được xác định c ủa công đoàn trong m ột giai đoạn nh ất định, phù h ợp v ới tình hình kinh t ế xã h ội c ủa giai đoạn ấy. Nhi ệm v ụ của công đoàn là y ếu t ố d ễ bi ến động h ơn so v ới ch ức n ăng. M ỗi nhi ệm v ụ c ũng có th ể có s ự quan tâm ở các m ức độ khác nhau tùy thu ộc vào t ừng giai đoạn nh ất định. Trong giai đoạn hi ện nay, công đoàn có nh ững nhi ệm v ụ sau đây : - Đại di ện cho ng ười lao động tham gia v ới c ơ quan Nhà n ước xây d ựng và th ực hi ện các ch ươ ng trình kinh t ế xã h ội, các chính sách, các c ơ ch ế qu ản lý kinh t ế, các ch ủ tr ươ ng chính sách có liên quan đến quy ền l ợi và trách nhi ệm c ủa ng ười lao động. - T ập h ợp, giáo d ục và tuyên truy ền pháp lu ật để ng ười lao động hi ểu rõ quy ền và ngh ĩa v ụ c ủa mình, c ủa các c ơ quan và các t ổ ch ức. T ừ đó t ạo cho ng ười lao động các ph ươ ng th ức x ử s ự phù h ợp trong các m ối quan h ệ xã h ội và pháp lý. - Th ực hi ện các quy ền đã được pháp lu ật ghi nh ận m ột cách có hi ệu qu ả để b ảo vệ và ch ăm lo đến l ợi ích và đời s ống c ủa ng ười lao động. - Tham gia các quan h ệ trong n ước và qu ốc t ế nh ằm xây d ựng các m ối quan h ệ đối n ội và đối ngo ại r ộng rãi, góp ph ần th ực hi ện đường l ối, chính sách c ủa Đảng và Nhà n ước, t ạo điều ki ện t ốt cho môi tr ường lao động xã h ội. Nh ững nhi ệm v ụ này đã được th ể ch ế trong các v ăn b ản pháp lu ật c ủa Nhà nước và chi ti ết hóa thành nh ững nhi ệm v ụ tr ực ti ếp c ủa công đoàn trong quá trình ho ạt động ở các công đoàn c ơ s ở. Song mu ốn quá trình ho ạt động đó đạt được hi ệu qu ả, công đoàn c ần có nh ững điều ki ện nh ất định bao g ồm: - Quy ền t ự do công đoàn, - T ư cách pháp nhân - Quy ền s ở h ữu tài s ản, 14
6. - S ự b ảo tr ợ c ủa Nhà n ước và các đơ n v ị s ử d ụng lao động, - Các điều ki ện khác. Các điều ki ện này, v ừa mang tính ch ất pháp lý, v ừa mang tính ch ất kinh t ế - xã h ội, có ý quan tr ọng đối v ới ho ạt động c ủa công đoàn, chi ph ối và quy ết định quá trình th ực hi ện các nhi ệm v ụ đề ra. 2.6. Đặc điểm và phân lo ại th ẩm quy ền c ủa công đoàn * Đặc điểm th ẩm quy ền c ủa công đoàn Th ẩm quy ền c ủa công đoàn là t ổng h ợp các quy ền và các ngh ĩa v ụ c ủa công đoàn được pháp lu ật ghi nh ận, có th ể th ực hi ện ho ặc ph ải th ực hi ện m ột cách độc lập v ới t ư cách là m ột ch ủ th ể, trong m ột gi ới h ạn nh ất định. Đề c ập đến th ẩm quy ền c ủa công đoàn chính là đề c ập đến v ấn đề quy ền h ạn và trách nhi ệm c ủa công đoàn. Th ẩm quy ền c ủa công đoàn có nh ững đặc điểm sau đây : - M ặc dù Công đoàn là m ột t ổ ch ức chính tr ị-xã h ội c ủa ng ười lao động nh ưng th ẩm quy ền c ủa công đoàn không ph ải do công đoàn sáng t ạo mà do ý chí c ủa Nhà nước. Nhà n ước quy định cho công đoàn nh ững quy ền h ạn và trách nhi ệm nh ất định trong vi ệc b ảo v ệ quy ền và l ợi ích h ợp pháp c ủa ng ười lao động thông qua Lu ật Công đoàn. - Tuy ch ịu s ự điều ch ỉnh c ủa pháp lu ật song gi ới h ạn c ủa th ẩm quy ền không ch ỉ ở pháp lu ật mà còn ngay ở các hành vi c ủa t ổ ch ức công đoàn, h ơn n ữa còn b ị chi ph ối b ởi pháp lu ật qu ốc t ế trong nh ững tr ường h ợp nh ất định. - Th ẩm quy ền c ủa công đoàn được pháp lu ật ghi nh ận là các quy ền c ủa công đoàn ch ứ không g ồm các ngh ĩa v ụ. Nói cách khác, pháp lu ật ch ỉ ghi nh ận quy ền hạn c ủa công đoàn mà không tr ực ti ếp ghi nh ận các ngh ĩa v ụ. - Th ẩm quy ền c ủa công đoàn v ừa là quy ền h ạn trong vi ệc đại di ện cho t ập th ể ng ười lao động trong m ối t ươ ng quan v ới ng ười s ử d ụng lao động, v ừa là quy ền hạn trong vi ệc tham gia “ điều ch ỉnh” quan h ệ lao động. * Phân lo ại th ẩm quy ền c ủa công đoàn: Vi ệc phân lo ại các quy ền c ủa công đoàn là c ần thi ết và có ý ngh ĩa c ả v ề lý lu ận l ẫn th ực ti ễn. Nó ch ẳng nh ững cho th ấy được tính ch ất các quy ền c ủa công đoàn mà còn cho th ấy s ự t ươ ng quan v ề địa v ị pháp lý c ủa t ổ ch ức này v ới địa v ị pháp lý c ủa các c ơ quan, t ổ ch ức h ữu quan khác, đặc bi ệt là v ới ng ười s ử d ụng lao động. Tùy theo nh ững tiêu chí phân bi ệt khác nhau, th ẩm quy ền c ủa công đoàn được phân thành nh ững lo ại khác nhau. 15
7. Căn c ứ vào l ĩnh v ực tác động, công đoàn có th ẩm quy ền trên hai l ĩnh v ực ch ủ y ếu sau: - L ĩnh v ực tham gia qu ản lý Nhà n ước v ề lao động, qu ản lý s ản xu ất kinh doanh, th ực hi ện quy ền làm ch ủ t ập th ể c ủa ng ười lao động. - L ĩnh v ực ch ăm lo c ải thi ện điều ki ện lao động, điều ki ện s ống, b ảo v ệ quy ền và l ợi l ịch h ợp pháp c ủa ng ười lao động. Căn c ứ vào tính ch ất, công đoàn có ba lo ại quy ền sau : - Lo ại quy ền tham gia: là lo ại quy ền mà công đoàn ch ỉ được tham gia đóng góp ý ki ến, h ỏi ý ki ến, còn vi ệc quy ết định là thu ộc v ề c ơ quan Nhà n ước có th ẩm quy ền hay ng ười s ử d ụng lao động. - Lo ại quy ền chung: T ổ ch ức công đoàn và c ơ quan Nhà n ước, ng ười s ử d ụng lao động có quy ền nh ư nhau trong khi quy ết định m ột v ấn đề nào đó. - Lo ại quy ền độc l ập: công đoàn có quy ền quy ết định, còn ngh ĩa v ụ đáp ứng là thu ộc v ề phía các c ơ quan Nhà n ước, ng ười s ử d ụng lao động. Căn c ứ vào c ấp công đoàn, th ẩm quy ền c ủa Công đoàn được chia thành: - Th ẩm quy ền c ủa công đoàn trung ươ ng: T ổng liên đoàn lao động Vi ệt Nam. - Th ẩm quy ền c ủa công đoàn c ấp trên c ơ s ở: Các công đoàn t ỉnh, ngành, qu ận, huy ện - Các quy ền c ủa công đoàn c ơ s ở: công đoàn c ủa các đơ n v ị s ản xu ất, kinh doanh, d ịch v ụ. 3. Địa v ị pháp lý c ủa Công đoàn Vi ệt Nam Địa v ị pháp lý c ủa công đoàn th ể hi ện trên hai l ĩnh v ực ch ủ y ếu là: - Lĩnh v ực tham gia qu ản lý nhà n ước v ề lao động, qu ản lý s ản xu ất kinh doanh, th ực hi ện quy ền làm ch ủ t ập th ể lao động. - Lĩnh v ực ch ăm lo c ải thi ện đời s ống và vi ệc làm cho ng ười lao động, b ảo v ệ quy ền và l ợi ích h ợp pháp c ủa người lao động được pháp lu ật quy định. 3.1. Địa v ị pháp lý c ủa Công đoàn trong l ĩnh v ực tham gia qu ản lý nhà n ước v ề lao động, qu ản lý s ản xu ất kinh doanh, th ực hi ện quy ền làm ch ủ c ủa t ập th ể lao động 3.1.1. Công đoàn trong vi ệc tham gia qu ản lý Nhà n ước v ề lao động Nội dung qu ản lý Nhà n ước v ề lao động bao g ồm: vi ệc xây d ựng và t ổ ch ức các ch ươ ng trình qu ốc gia v ề lao động, vi ệc làm, các ch ế độ chính sách v ề lao động và xã h ội; phân b ổ s ử d ụng ngu ồn lao động, thanh tra, ki ểm tra vi ệc thi hành pháp lu ật lao động Trong ho ạt động qu ản lý Nhà n ước v ề lao động, công đoàn có quy ền : 16
8. - Tham gia xây d ựng các ch ươ ng trình qu ốc gia v ề kinh t ế xã h ội, - Quy ền tham d ự h ội ngh ị c ủa các c ơ quan chính quy ền các c ấp, - Tham gia gi ải quy ết vi ệc làm, - Tham gia qu ản lý b ảo hi ểm xã h ội, Tổng liên đoàn lao động Vi ệt Nam và công đoàn các c ấp có quy ền tham gia giám sát vi ệc qu ản lý Nhà n ước v ề lao động theo quy định c ủa pháp lu ật. Tổng liên đoàn lao động Vi ệt Nam có quy ền trình d ự án lu ật ra Qu ốc h ội, tham gia ki ểm tra, giám sát vi ệc thi hành các quy định c ủa pháp lu ật lao động, tham gia h ướng d ẫn vi ệc th ực hi ện nh ững v ăn b ản pháp quy v ề lao động có liên quan và trong ph ạm vi được Nhà n ước giao. Liên đoàn lao động địa ph ươ ng tham gia ý ki ến v ới chính quy ền cùng c ấp v ề nh ững v ấn đề qu ản lý lao động t ại địa ph ươ ng, tham gia ki ểm tra, giám sát vi ệc th ực hi ện các v ăn b ản pháp lu ật lao động. Công đoàn ngành đi sâu vào vi ệc qu ản lý kinh t ế k ỹ thu ật trong ngành, tham gia xây d ựng và th ực hi ện các ch ế độ chính sách về lao động, ti ền l ươ ng, ti ền th ưởng, v ề đào t ạo, qu ản lý và s ử d ụng t ốt đội ng ũ cán bộ k ỹ thu ật c ủa ngành. Trong ph ạm vi ch ức n ăng c ủa mình, công đoàn tham gia ki ểm tra vi ệc ch ấp hành pháp lu ật v ề h ợp đồng lao động, ti ền l ươ ng, k ỷ lu ật lao động, b ảo h ộ lao động, bảo hi ểm xã h ội và các quy định khác có liên quan đến quy ền và l ợi ích c ủa ng ười lao động. Trong khi ki ểm tra giám sát, công đoàn có quy ền yêu c ầu ng ười s ử d ụng lao động (ng ười đứng đầu c ơ quan, đơ n v ị, t ổ ch ức ) tr ả l ời nh ững v ấn đề đặt ra, ki ến ngh ị các bi ện pháp s ửa ch ữa thi ếu sót, ng ăn ng ừa các hi ện t ượng vi ph ạm pháp lu ật và x ử lý ng ười vi ph ạm. Ng ười s ử d ụng lao động trong ph ạm vi ch ức trách c ủa mình, ph ải tr ả l ời cho công đoàn bi ết k ết qu ả gi ải quy ết nh ững ki ến ngh ị do t ổ ch ức này nêu ra trong th ời h ạn pháp luật quy định. Đối v ới nh ững v ấn đề ch ưa có điều ki ện gi ải quy ết ho ặc không th ể gi ải quy ết được c ũng c ần ph ải cho bi ết rõ lý do. Ngoài ra trong nh ững tr ường h ợp c ần thi ết, công đoàn có th ể t ổ ch ức đối tho ại gi ữa t ập th ể lao động v ới ng ười s ử d ụng lao động để gi ải quy ết nh ững v ấn đề liên quan đến quy ền, ngh ĩa v ụ và l ợi ích c ủa ng ười lao động. 3.1.2. Vi ệc th ừa nh ận t ổ ch ức công đoàn c ơ s ở và t ạo điều ki ện thu ận l ợi để công đoàn ho ạt động Khi t ổ ch ức công đoàn được thành l ập theo đúng Lu ật Công đoàn, Điều l ệ công đoàn, thì ng ười s ử d ụng lao động ph ải th ừa nh ận t ổ ch ức đó. Ng ười s ử d ụng lao động ph ải c ộng tác ch ặt ch ẽ và t ạo điều ki ện thu ận l ợi để công đoàn ho ạt động theo quy định c ủa B ộ lu ật Lao động và Lu ật Công đoàn. Ng ười s ử d ụng lao động không được phân bi ệt đối x ử vì lý do ng ười lao động thành l ập, gia nh ập, ho ạt động công đoàn, không được dùng các bi ện pháp kinh t ế và các th ủ đoạn khác để can thi ệp 17