Tài liệu Hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất

Nội dung text: Tài liệu Hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm trong doanh nghiệp sản xuất

1. Hơn nữa, trong sản xuất kinh doanh, giá thành là chỉ tiêu phản ánh giới hạn chi phí để tính toán, lựa chọn những phương án sản xuất tối ưu, do vậy trong hạch toán kinh tế cần tính đúng, tính đủ giá thành dựa trên cơ sở khách quan. Về lý luận cũng như trên thực tế, giá thành SP không chấp nhận tất cả các CPSX mà chỉ chấp nhận những chi phí cần thiết trong sản xuất. Đây là một trong những đặc điểm quan trọng của giá thành mà khi tính toán, người làm công tác quản lý cần nắm rõ. Như vậy, chúng ta đều thấy được chi phí, giá cả, giá thành, lợi nhuận là những phạm trù kinh tế khách quan. Chúng tồn tại gắn liền với sự tồn tại của quan hệ hàng hoá - tiền tệ và là đòn bẩy kinh tế quan trọng của quản lý kinh tế, đồng thời chúng hợp thành một hệ thống thống nhất có mối quan hệ mật thiết và tác động qua lại lẫn nhau trong nền kinh tế quốc dân. Sau đây ta xem xét cụ thể mối quan hệ giữa CPSX và giá thành SP. Mối quan hệ giữa CPSX và giá thành SP: CPSX và giá thành SP là hai chỉ tiêu có quan hệ mật thiết với nhau, thể hiện ở hai mặt: • Xét về mặt nội dung: Giá thành SP sản xuất được tính trên cơ sở CPSX đã tập hợp và số lượng SP hoàn thành trong kỳ báo cáo. Nội dung giá thành SP là CPSX được tính cho số lượng và cho loại SP. • Xét về mặt kế toán: Kế toán tập hợp CPSX và tính giá thành SP phân xưởng là hai bước công việc liên tiếp và gắn bó hữu cơ với nhau. Tuy nhiên, giữa CPSX và giá thành SP cũng có sự khác nhau rõ rệt. CPSX và giá thành SP đều là hao phí lao động sống và lao động vật hoá nhưng tính trong chỉ tiêu giá thành SP thì chỉ tính những hao phí cho SP hoàn thành trong kỳ. Nếu CPSX và giá thành SP giống nhau về chất thì chúng lại khác nhau về lượng. Trên thực tế, tổng CPSX phát sinh trong kỳ và tổng giá thành thường không thống nhất với nhau là vì CPSXDD đầu, cuối kỳ trong một kỳ thường khác nhau. Có thể phản ánh mối quan hệ giữa CPSX và giá thành SP qua sơ đồ sau: A CPXS dở dang đầu kỳ B CPSX phát sinh trong kỳ D A Tổng giá thành sản phẩm C CPSX dở dang cuối kỳ D Tổng giá thành SP hoàn CPSXDD CPSX phát sinh CPSXDD = + - thành đầu kỳ trong kỳ cuối kỳ Qua sơ đồ trên ta thấy: AC = AB + BD - CD, hay: Khi giá trị SPDD( CPSXDD) đầu kỳ và cuối kỳ bằng nhau hoặc các ngành sản xuất không có SPDD thì tổng giá thành sản phẩm bằng tổng CPSX phát sinh trong kỳ. 9/32
2. Tóm lại, CPSX và giá thành SP có mối quan hệ mật thiết, hữu cơ với nhau, mối quan hệ này phản ánh tác động tích cực của công việc ứng dụng khoa học kỹ thuật và khoa học quản lý vào sản xuất, nên muốn đạt được thành công trong quá trình quản lý sản xuất phải đưa ra những nguyên tắc kinh tế - kế toán vào công tác quản lý chi phí và tính giá thành SP. 10/32
3. Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất và đối tượng tính giá thành Đối tượng tập hợp CPSX: CPSX phát sinh trong các DNSX bao gồm nhiều loại, mỗi loại mang một nội dung kinh tế, công dụng khác nhau và phát sinh tại những địa điểm và thời gian khác nhau. CPSX phát sinh sẽ được tập hợp theo những địa điểm phát sinh chi phí hoặc theo một phạm vi, giới hạn nào đó. Như vậy, việc xác định đối tượng hạch toán CPSX chính là việc xác định giới hạn tập hợp chi phí mà thực chất là xác định nơi phát sinh chi phí và chịu chi phí. Muốn xác định được đối tượng tập hợp chi phí, người ta thường căn cứ vào đặc điểm quy trình công nghệ, vào loại hình sản xuất hay vào yêu cầu và trình độ quản lý tổ chức sản xuất kinh doanh. Việc xác định đối tượng kế toán tập hợp CPSX một cách khoa học, hợp lý, có ý nghĩa rất quan trọng cho việc tổ chức kế toán CPSX từ việc tổ chức hạch toán ban đầu cho đến việc mở các tài khoản, các sổ chi tiết và tổng hợp số liệu. Đối tượng tính giá thành SP: Đây là công việc đầu tiên trong toàn bộ công tác xác định giá thành SP của doanh nghiệp. Xác định đối tượng tính giá thành SP gắn liền với cơ cấu tổ chức sản xuất và quy trình công nghệ chủ yếu phục vụ cho việc kiểm tra và đánh giá hiệu quả sản xuất kinh doanh của từng bộ phận trong mối liên hệ với việc thực hiện nhiệm vụ sản xuất các loại SP cuối cùng đạt hiệu quả tối ưu. Song đối tượng tính giá thành còn phục vụ cho việc phân phối chi phí và xác định kết quả kinh doanh trong những trường hợp nhất định, nên không thể có đối tượng tính giá thành cho những kết quả khó có thể xác định hoặc xác định một cách thiếu chính xác. Ngoài ra, đối tượng tính giá thành phải thống nhất, trùng hợp với đối tượng lập giá cả cho từng SP, chi tiết SP. Tuỳ vào từng loại hình sản xuất, vào đặc điểm quy trình công nghệ hay vào đặc điểm cung cấp, sử dụng của từng loại sản phẩm đó mà đối tượng tính giá thành có thể là thành phẩm hoặc bán thành phẩm ở từng bước chế tạo. Đơn vị tính giá thành phải là đơn vị được thừa nhận trong nền kinh tế thị trường. Đơn vị tính giá thành thực tế cần thống nhất với đơn vị tính giá thành kế hoạch của doanh nghiệp. 11/32
4. Mối quan hệ giữa đối tượng tập hợp CPSX và đối tượng tính giá thành: Đối tượng kế toán tập hợp CPSX được xác định là căn cứ để tổ chức công tác ghi chép ban đầu, để mở sổ chi tiết, tập hợp CPSX (chi tiết theo từng đối tượng) giúp cho công tác quản lý CPSX và phục vụ việc tính giá thành. Còn việc xác định đối tượng tính giá thành lại là căn cứ để kế toán mở các thẻ tính giá thành, tổ chức công tác tính giá thành theo đối tượng giúp cho doanh nghiệp kiểm tra quản lý tình hình thực hiện kế hoạch giá thành và tính hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy vậy giữa chúng lại có quan hệ mật thiết với nhau. Việc xác định hợp lý đối tượng tập hợp CPSX là tiền đề, là điều kiện để tính giá thành. Trên thực tế, một đối tượng tập hợp CPSX có thể trùng với một đối tượng tính giá thành. Trong trường hợp khác, một đối tượng tập hợp CPSX lại bao gồm nhiều đối tượng tính giá thành và ngược lại một đối tượng tính giá thành cũng có thể bao gồm nhiều đối tượng tập hợp CPSX . 12/32
5. Phương pháp hạch toán chi phí sản xuất Hạch toán CPSX theo phương pháp KKTX: Phương pháp KKTX là phương pháp theo dõi và phản ánh tình hình hiện có, biến động tăng giảm CPSX một cách thường xuyên, liên tục trên các tài khoản phản ánh CPSX. Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: CPNVLTT bao gồm các chi phí về nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu dùng trực tiếp cho sản xuất, chế tạo sản phẩm của doanh nghiệp. Trong kỳ, kế toán căn cứ vào các chứng từ xuất kho vật tư và phương pháp tính giá vật liệu xuất dùng để tính ra giá trị thực tế vật liệu xuất dùng. Sau đó căn cứ vào đối tượng tập hợp CPSX đã xác định để tập hợp CPNVLTT. Trường hợp vật liệu xuất dùng có liên quan đến nhiều đối tượng tập hợp chi phí, không thể tổ chức hạch toán riêng được thì phải áp dụng phương pháp phân bổ gián tiếp để phân bổ chi phí cho các đối tượng có liên quan. Tiêu thức phân bổ thường được sử dụng là phân bổ theo định mức tiêu hao, theo hệ số, theo trọng lượng, số lượng sản phẩm. Công thức phân bổ như sau: Chi phí vật liệu phân bổ cho từng đối tượng = Tổng chi phí vật liệu Tổng tiêu thức phân bổ * Tiêu thức phân bổ của từng đối tượng Để tập hợp CPNVLTT dùng trong kỳ, kế toán sử dụng TK 621" CPNVLTT" Tài khoản 621 mở chi tiết cho từng đối tượng tập hợp CPSX và cuối kỳ không có số dư. 13/32
6. Biểu 1.1: SƠ ĐỒ HẠCH TOÁN TỔNG HỢP CPNVLTT Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp: - CPNCTT là những khoản thù lao lao động phải trả cho công nhân trực tiếp sản xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ, dịch vụ như: tiền lương chính, tiền lương phụ, phụ cấp có tính chất tiền lương( phụ cấp khu vực, đắt đỏ, độc hại, phụ cấp làm đêm, thêm giờ ). Ngoài ra, CPNCTT còn bao gồm các khoản đóng góp cho quỹ BHXH, BHYT và KPCĐ do chủ sử dụng lao động chịu và tính vào chi phí kinh doanh theo một tỷ lệ nhất định so với tiền lương công nhân sản xuất. Trong trường hợp phải phân bổ gián tiếp, tiền lương chính của CNTTSX thì thường phân bổ theo tỷ lệ với tiền lương định mức hoặc giờ công định mức. Và tiền lương phụ thường được phân bổ cho sản phẩm theo tỷ lệ với tiền lương chính. Tiền lương chính của CNSX phân bổ cho SP A = Tổng tiền lương chính của công nhân cần phân bổ Tổng tiền lương định mức của các SP * Tiền lương định mức của SP A Tiền lương phụ của CNSX phân bổ cho SP A = Tổng tiền lương phụ của công nhân cần phân bổ Tổng tiền lương chính của các SP 14/32
7. * Tiền lương chính của SP A Để hạch toán CPNCTT , kế toán sử dụng TK 622 "CPNCTT". Kết cấu TK 622 như sau: Tương tự như việc hạch toán CPNVLTT, hạch toán CPNCTT theo dõi chi tiết theo từng đối tượng hạch toán chi phí và cuối kỳ, TK 622 không có số dư. Biểu 1.2: SƠ ĐỒ HẠCH TOÁN CPNCTT Hạch toán CPSXC trong phân xưởng: CPSXC là những chi phí cần thiết còn lại để sản xuất sản phẩm sau CPNVLTT và CPNCTT. Đây là những chi phí liên quan đến việc tổ chức, quản lý và phục vụ sản xuất ở các phân xưởng, tổ đội sản xuất như CPKH TSCĐ dùng trong phân xưởng, chi phí nhân viên quản lý phân xưởng Các CPSXC thường được hạch toán chi tiết theo từng địa điểm phát sinh chi phí (phân xưởng, bộ phận sản xuất). CPSXC phát sinh tại các phân xưởng, bộ phận sản xuất nào thì sẽ được phân bổ hết cho các đối tượng tập hợp chi phí mà phân xưởng đó tham gia sản xuất không phân biệt đã hoàn thành hay chưa. Trên thực tế, CPSXC thường được phân bổ theo định mức, phân bổ theo giờ làm việc thực tế của CNSX, theo tiền lương CNSX. Mức CPSXC phân bổ cho từng đối tượng = Tiêu thức phân bổ của từng đối tượng Tổng tiêu thức phân bổ của tất cả các đối tượng * Tổng CPSXC cần phân bổ Để theo dõi các khoản CPSXC , kế toán sử dụng TK 627 " CPSXC ". Tài khoản này được mở chi tiết theo từng phân xưởng, bộ phận sản xuất, dịch vụ. Kết cấu TK 627: 15/32
8. TK 627 cuối kỳ không có số dư do đã kết chuyển hoặc phân bổ hết cho các sản phẩm, dịch vụ và được chi tiết thành 6 tiểu khoản: TK 6271: Chi phí nhân viên phân xưởng TK 6272: Chi phí vật liệu TK 6273: Chi phí dụng cụ sản xuất TK 6274: Chi phí khấu hao TSCĐ TK 6277: Chi phí dịch vụ mua ngoài TK 6278: Chi phí bằng tiền khác Biểu 1.3: SƠ ĐỒ HẠCH TOÁN CPSXC 16/32
9. Tổng hợp CPSX , kiểm kê đánh giá SP dở dang: Tổng hợp CPSX : Phần trên ta đã nghiên cứu cách hạch toán và phân bổ các loại CPSX . Các chi phí đó, cuối kỳ đều phải tổng hợp vào bên Nợ của TK 154” Chi phí sản xuất kinh doanh dở dang”. TK 154 được mở chi tiết cho từng ngành sản xuất, từng nơi phát sinh chi phí hay từng loại sản phẩm, nhóm sản phẩm, chi tiết sản phẩm, từng loại lao vụ, dịch vụ của các bộ phận sản xuất - kinh doanh chính, sản xuất - kinh doanh phụ và kể cả cho vật tư, sản phẩm, hàng hoá thuê ngoài gia công chế biến. Việc tổng hợp CPSX được tiến hành như sau( Biểu 1.4): 17/32
10. Biểu 1.4: SƠ ĐỒ HẠCH TOÁN CPSXKDDD Kiểm kê, đánh giá sản phẩm dở dang: SP làm dở là sản phẩm chưa kết thúc giai đoạn chế biến, còn đang nằm trong quá trình sản xuất. Để tính được giá thành SP, doanh nghiệp cần phải tiến hành kiểm kê, đánh giá SPDD. Tuỳ theo đặc điểm tổ chức quản lý sản xuất, quy trình công nghệ và tính chất của SP mà doanh nghiệp có thể áp dụng một trong các phương pháp đánh giá SPDD sau: * Đánh giá sản phẩm dở dang theo CPNVLC: Theo phương pháp này, toàn bộ chi phí khác được tính hết cho sản phẩm hoàn thành. Do vậy, trong sản phẩm dở dang chỉ bao gồm giá trị NVLC : CPSX tính cho SPDD cuối kỳ = Toàn bộ giá trị VLC thực tế sử dụng Số lượng SP dở dang cuối Số lượng SP hoàn thành + kỳ Số lượng SPDD cuối * kỳ 18/32
11. Phương pháp này được áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất có CPNVLC chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm. * Đánh giá sản phẩm dở dang theo sản lượng ước tính tương đương: Kế toán xác định giá trị SPDD theo phương pháp này căn cứ trên mức độ hoàn thành và số lượng SPDD để quy SPDD thành SP hoàn thành. Tiêu chuẩn quy đổi thường dựa vào giờ công hoặc tiền lương định mức. Để đảm bảo tính chính xác của việc đánh giá, phương pháp này chỉ nên áp dụng để tính các chi phí chế biến, còn các CPNVLC phải xác định theo số thực tế đã dùng. Giá trị VLC nằm trong = SPDD Toàn bộ giá trị VLC xuất dùng Số lượng SPDD không Số lượng SP hoàn thành + quy đổi Số lượng SPDD cuối kỳ( không * quy đổi) Chi phí chế biến nằm = trong SPDD Tổng chi phí chế biến từng loại Số lượng SPDD Số lượng SP hoàn thành + quy đổi Số lượng SPDD cuối kỳ quy đổi ra * thành phẩm * Đánh giá sản phẩm dở dang theo 50% chi phí chế biến: Thực chất đây là một dạng của phương pháp ước tính theo sản lượng tương đương, trong đó giả định SPDD đã hoàn thành ở mức độ 50% so với thành phẩm. Phương pháp này áp dụng trong trường hợp SP đánh giá có tỷ trọng chi phí chế biến so với tổng chi phí thấp. Giá trị SPDD = Giá trị NVLC nằm trong SPDD + 50% chi phí 19/32
12. * Đánh giá SPDD cuối kỳ theo CPSX định mức: Phương pháp này căn cứ vào khối lượng SP làm dở và CPSX định mức cho một đơn vị sản phẩm ở từng phân xưởng, giai đoạn để tính ra giá trị SPDD cuối kỳ. Giá trị SPDD cuối CPSX định mức cho một đơn Số lượng SPDD( đã quy = * kỳ vị SP đổi) Phương pháp này áp dụng thích hợp cho các DNSX thực hiện việc hạch toán CPSX và tính giá thành SP theo phương pháp định mức. Hạch toán CPSX theo phương pháp KKĐK: Phương pháp KKĐK là phương pháp không theo dõi một cách thường xuyên, liên tục về tình hình tăng giảm chi phí trên các tài khoản phản ánh giá trị đầu kỳ và cuối kỳ trên cơ sở kiểm kê cuối kỳ, để từ đó xây dựng lượng chi phí thực tế đã bỏ ra cho sản xuất kinh doanh và các mục đích khác trong kỳ. Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp: Do đặc điểm của phương pháp KKĐK nên rất khó phân định được là xuất dùng cho mục đích sản xuất, quản lý hay cho tiêu thụ sản phẩm. Vì vậy, để phục vụ cho việc tính giá thành, kế toán cần theo dõi chi tiết các chi phí phát sinh có liên quan đến từng đối tượng. Để phản ánh các chi phí vật liệu đã xuất dùng cho sản xuất sản phẩm, kế toán sử dụng TK 621 - CPNVLTT có kết cấu tương tự phương pháp KKTX. Các chi phí được phản ánh trên TK 621 không ghi theo từng chứng từ xuất dùng nguyên vật liệu mà được ghi một lần vào cuối kỳ hạch toán, sau khi kiểm kê và xác định được giá trị nguyên vật liệu tồn kho và đang đi đường. TK 621 cuối kỳ không có số dư và được mở chi tiết cho từng đối tượng hạch toán CPSX (phân xưởng, bộ phận sản xuất, sản phẩm, lao vụ ). Phương pháp hạch toán cụ thể các nghiệp vụ liên quan đến việc xác định giá trị vật liệu xuất dùng có một số đặc điểm gần giống ở phương pháp KKTX. Cuối kỳ, kế toán tiến hành kết chuyển vào TK 631 theo từng đối tượng. Nợ TK 631 Có TK 621 Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp: Tài khoản sử dụng và cách tập hợp chi phí trong kỳ giống phương pháp KKTX. Cuối kỳ, kế toán kết chuyển CPNCTT: 20/32
13. Nợ TK 631 Có TK 622 Hạch toán chi phí sản xuất chung: Toàn bộ CPSXC được tập hợp vào TK 627 và được chi tiết theo từng tiểu khoản tương ứng và tương tự như với doanh nghiệp áp dụng phương pháp KKTX. Sau đó phân bổ vào TK 631, chi tiết theo từng đối tượng để tính giá thành SP: Nợ TK 631 Có TK 627 Tổng hợp CPSX , kiểm kê đánh giá SP làm dở: Tổng hợp CPSX: Để phục vụ việc tổng hợp CPSX và tính giá thành SP, kế toán sử dụng TK 631 - giá thành SP. Tài khoản chi tiết theo địa điểm phát sinh chi phí và theo loại, nhóm sản phẩm, tương tự như tài khoản 154. Nội dung phản ánh tài khoản 631 như sau: Tài khoản 631 cuối kỳ không có số dư. Quá trình tổng hợp CPSX được tiến hành như sau (Biểu 1.5) Kiểm kê, đánh giá SPDD: Việc kiểm kê và đánh giá SPDD theo phương pháp KKĐK cũng tiến hành tương tự như phương pháp KKTX. 21/32
14. Phương pháp hạch toán chi tiết CPSX: Để phục vụ cho việc tính toán giá thành SP được chính xác, nhanh chóng, cần tiến hành hạch toán chi tiết CFSX theo từng đối tượng. Hạch toán chi tiết CPSX được khái quát qua các bước sau: - Bước 1: Mở sổ hoặc thẻ hạch toán chi tiết CPSX theo từng đối tượng. Sổ được mở riêng cho từng tài khoản( TK 621, 622, 627 , 631, 641, 642, 142, 335 ). Cơ sở để ghi vào các sổ chi tiết là các tài khoản tháng trước, kỳ trước và các chứng từ gốc, các bảng phân bổ Sổ có thể được mở riêng cho từng đối tượng hoặc mở chung cho nhiều đối tượng. Biểu 1.5: SƠ ĐỒ HẠCH TOÁN CPSX THEO PHƯƠNG PHÁP KKĐK - Bước 2: Tập hợp chi phí phát sinh trong kỳ có liên quan cho từng đối tượng hạch toán. - Bước 3: Tổng hợp toàn bộ chi phí phát sinh theo từng nội dung thuộc từng đối tượng hạch toán vào cuối kỳ, làm cơ sở cho việc tính giá thành, đồng thời lập thẻ tính giá thành SP, dịch vụ theo từng loại. Căn cứ để lập thẻ tính giá thành từng loại SP, dịch vụ là các thẻ tính giá thành kỳ trước, sổ hạch toán chi tiết CPSX kinh doanh kỳ này và biên bản kiểm kê đánh giá SPDD cuối kỳ cùng bảng kê khối lượng SP dịch vụ hoàn thành trong kỳ. 22/32
15. Các phương pháp tính giá thành chủ yếu trong các doanh nghiệp Phương pháp tính giá thành về cơ bản bao gồm các phương pháp sau: Phương pháp trực tiếp ( phương pháp giản đơn): Tổng giá thành SP CPSXDD CPSX phát Các khoản CPSXDD = + - - hoàn thành trong kỳ đầu kỳ sinh trong kỳ giảm chi phí cuối kỳ Phương pháp này được áp dụng chủ yếu trong các doanh nghiệp thuộc loại hình sản xuất giản đơn, số lượng mặt hàng ít, sản xuất với khối lượng lớn và chu kỳ sản xuất ngắn như các nhà máy điện, nước, các doanh nghiệp khai thác (quặng, than, gỗ ). Đối tượng hạch toán chi phí ở các doanh nghiệp này là từng loại sản phẩm, dịch vụ. Giá thành sản phẩm theo phương pháp này được tính theo công thức sau: Phương pháp này có ưu điểm là rất đơn giản, dễ tính toán và có thể cung cấp các chỉ tiêu giá thành một cách kịp thời trong công tác quản lý song độ chính xác không cao. Phương pháp loại trừ: Nếu trong cùng một quy trình công nghệ sản xuất, ngoài sản phẩm chính còn thu được sản phẩm phụ thì sau khi tính được CPSX cho sản phẩm phụ, tổng giá thành của sản phẩm chính được tính như sau: Giá trị Giá trị Tổng giá thành CPSX phát Giá trị SP phụ = SPDD đầu + - - SPDD cuối của SP chính sinh trong kỳ thu hồi ước tính kỳ kỳ CPSX sản phẩm phụ cũng được tính riêng theo từng khoản mục bằng cách lấy tỷ trọng CPSX sản phẩm phụ trong tổng sản phẩm sản xuất của cả quy trình công nghệ nhân với từng khoản mục tương ứng. Trong đó: Tỷ trọng CPSX sản phẩm phụ = Chi phí sản xuất sản phẩm phụ Tổng chi phí sản xuất 23/32
16. Phương pháp hệ số: Phạm vi áp dụng của phương pháp này là những doanh nghiệp mà trong một quy trình công nghệ sản xuất cùng sử dụng một thứ nguyên vật liệu và một lượng lao động nhưng tạo ra đồng thời tạo ra nhiều loại sản phẩm. CPSX không tập hợp riêng cho từng loại sản phẩm mà phải tập hợp chung cho cả quá trình sản xuất và được tính như sau: Giá thành đơn vị SP gốc = Tổng giá thành của tất cả các loại SP Tổng số SP gốc Giá thành đơn vị SP từng loại=Giá thành đơn vị SP gốc*Hệ số quy đổi SP từng loạiPhương pháp tổng cộng chi phí: Phương pháp này áp dụng trong các doanh nghiệp mà quá trình sản xuất sản phẩm được thực hiện ở nhiều bộ phận sản xuất, nhiều giai đoạn công nghệ, đối tượng hạch toán CPSX là các bộ phận chi tiết sản phẩm hoặc giai đoạn công nghệ hay bộ phận sản xuất. Giá thành SP được xác định bằng cách tổng hợp giá thành của các giai đoạn, bộ phận sản xuất tạo nên thành phẩm: Giá thành sản phẩm = Z1 + Z2 + + Zn Phương pháp này được áp dụng rộng rãi trong các doanh nghiệp khai thác, cơ khí chế tạo, luyện kim, may mặc Phương pháp tỷ lệ chi phí: Phương pháp này được áp dụng trong điều kiện sản xuất tương tự như ở phương pháp hệ số, nhưng giữa các loại sản phẩm chính không có một hệ số quy đổi. Để giảm bớt khối lượng hạch toán, kế toán thường tiến hành tập hợp CPSX theo nhóm sản phẩm cùng loại. Giá thành thực tế đơn vị SP Giá thành kế hoạch đơn vị SP Tỷ lệ chi = * từng loại từng loại phí Tỷ lệ chi phí = Tổng giá thành thực tế của các loại SP Tổng giá thành kế hoạch của các loại SP 24/32
17. * 100 Phương pháp này được áp dụng cho các doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm có quy cách, phẩm chất khác nhau như may mặc, dệt kim Phương pháp liên hợp: Là phương pháp kết hợp của hai hay nhiều phương pháp trên, được áp dụng cho các doanh nghiệp mà do tính chất tổ chức sản xuất hoặc do đặc điểm công nghệ đòi hỏi việc tính giá thành phải kết hợp hai hay nhiều phương pháp. Trên thực tế, có nhiều doanh nghiệp áp dụng phương pháp trực tiếp kết hợp với phương pháp tổng cộng chi phí, hay phương pháp tổng cộng chi phí với phương pháp tỷ lệ Doanh nghiệp sản xuất giản đơn: Doanh nghiệp sản xuất giản đơn là những doanh nghiệp chỉ sản xuất một hoặc một số ít mặt hàng với khối lượng lớn, chu kỳ sản xuất ngắn, sản phẩm dở dang không có hoặc có không đáng kể như các doanh nghiệp khai thác than, quặng, hải sản ; các doanh nghiệp sản xuất động lực (điện, nước, hơi nước, khí nén ). Do số lượng mặt hàng ít nên đối tượng hạch toán CPSX được tiến hành theo sản phẩm, mỗi mặt hàng sản xuất được mở một sổ ( hoặc thẻ) hạch toán CPSX . Việc tính giá thành thường được tiến hành vào cuối tháng theo phương pháp trực tiếp hoặc phương pháp liên hợp. Doanh nghiệp sản xuất theo đơn đặt hàng: Với doanh nghiệp sản xuất kiểu này, đối tượng tính giá thành là sản phẩm của từng đơn đặt hàng. Tuỳ theo tính chất và số lượng sản phẩm của từng đơn đặt hàng, kế toán sẽ áp dụng phương pháp trực tiếp, phương pháp hệ số, tổng cộng chi phí, liên hợp Đặc điểm của việc hạch toán chi phí trong các doanh nghiệp này là toàn bộ CPSX phát sinh đều được tập hợp theo từng đơn đặt hàng, không kể số lượng sản phẩm của đơn đặt hàng đó nhiều hay ít, quy trình công nghệ giản đơn hay phức tạp. Đối với các chi phí trực tiếp (CPNVLTT , CPNCTT ) phát sinh trong kỳ liên quan trực tiếp đến đơn đặt hàng nào thì hạch toán trực tiếp cho đơn đặt hàng đó theo các chứng từ gốc (hay bảng phân bổ chi phí). Đối với CPSXC , sau khi tập hợp xong sẽ phân bổ cho từng đơn đặt hàng theo tiêu thức phù hợp (theo giờ công sản xuất, nhân công trực tiếp ). Trong một số trường hợp cần thiết, theo yêu cầu của công tác quản lý cần xác định khối lượng công việc hoàn thành trong kỳ thì đối với những đơn đặt hàng chỉ mới hoàn thành một phần, việc xác định sản phẩm dở dang của đơn đó có thể dựa vào giá thành KH (hay định mức) hoặc theo mức độ hoàn thành của đơn đặt hàng. 25/32