Bài giảng Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam - Chương IV: Đường lối công nghiệp hóa - Trường Đại học Kinh tế quốc dân

Nội dung text: Bài giảng Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam - Chương IV: Đường lối công nghiệp hóa - Trường Đại học Kinh tế quốc dân

1. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 1. Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa. a. Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa XHCN. ▪ Trên phạm vi cả nước (1975 – 1985) - Đại hội IV (12/1976): Toàn cảnh Đại hội IV + Nội dung: ƯU TIÊN PHÁT TRIỂN CN NẶNG TRÊN CƠ SỞ PHÁT TRIỂN PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CN NHẸ
2. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 1. Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa. a. Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa XHCN. ▪ Trên phạm vi cả nước (1975 – 1985) - Đại hội IV (12/1976): Toàn cảnh Đại hội IV + Nhận xét: * Về cơ bản giống với đường lối công nghiệp hóa ở miền Bắc thời kỳ trước (1954 – 1975) * Qua thực tiễn 1976 – 1981, Đảng rút ra nhận thức: phải xác định đúng bước đi của công nghiệp hóa cho phù hợp với mục tiêu và khả năng của mỗi chặng đường.
3. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 1. Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa. a. Mục tiêu và phương hướng của công nghiệp hóa XHCN. ▪ Trên phạm vi cả nước (1975 – 1985) Toàn cảnh Đại hội V - Đại hội V (3/1982) xác định: + Trong chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ lên CNXH thỡ phải lấy nông nghiệp làm mặt trận hàng đầu; ra sức phát triển công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng. + Còn công nghiệp nặng phải làm có chọn lọc, có mức độ, vừa sức với mục tiêu phục vụ cho nông nghiệp và công nghiệp nhẹ. + Đó là nội dung chính của công nghiệp hoá trong chặng đường trước mắt.
4. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 1. Chủ trương của Đảng về công nghiệp hóa. b. Đặc trưng chủ yếu của công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới. CÔNG NGHIỆP HÓA THEO KIỂU CŨ 1 2 3 - CNH chủ yếu dựa vào Công nghiệp hóa lợi thế về lao động, tài Nóng vội, giản nguyên, đất đai và theo mô hình nguồn viện trợ của các đơn, chủ quan, kinh tế khép kín, nước XHCN. duy ý chí, ham hướng nội và -Chủ lực thực hiện CNH làm nhanh, làm là Nhà nước và các thiên về phát doanh nghiệp NN lớn, không quan triển công nghiệp -Phân bổ nguồn lực chủ tâm đến hiệu quả nặng. yếu thông qua cơ chế kế KT-XH hoạch hoá tập trung, quan liêu, bao cấp
5. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 2. Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân. a. Kết quả thực hiện chủ trương và ý nghĩa. - So víi năm 1955: + Sè xÝ nghiÖp tăng 16,5. + C¸c khu c«ng nghiÖp ®· hình thµnh. + C¸c ngµnh kinh tÕ kü thuËt then chèt ra ®êi: Điện, dÇu khÝ, ho¸ chÊt, c¬ khÝ + Sè trêng đại häc: Hµng chôc trêng cã chÊt lîng: Tæng hîp, B¸ch Khoa, KTQD, S ph¹m, Y, N«ng nghiÖp + Sè c¸n bé khoa häc kü thuËt: 43 v¹n - Ý nghĩa: Tạo cơ sở ban đầu để nước ta phát triển nhanh trong giai đoạn tiếp theo.
6. I. Công nghiệp hóa thời kỳ trước đổi mới 2. Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân. b. Hạn chế và nguyên nhân - Hạn chế: + Cha trang bÞ ®îc c¬ së vËt chÊt theo ®Êt níc nh yªu cÇu ®Æt ra. + Lùc lîng s¶n xuÊt cßn thÊp kÐm nhÊt lµ n«ng nghiÖp + X· héi thiÕu c¸c s¶n phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu, kinh tÕ chËm ph¸t triÓn. - Nguyên nhân: + Do ®iÓm xuÊt ph¸t tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ cña chóng ta rÊt thÊp kÐm vµ bÞ chiÕn tranh t¸c ®éng. + M¾c sai lÇm nghiªm träng trong x¸c ®Þnh môc tiªu, b- íc ®i, bè trÝ c¬ cÊu ®Çu t.
7. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 1. Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa. a. Quá trình này bắt đầu từ Đại hội VI (12/1986) - Đại hội phê phán những sai lầm trong Toàn cảnh Đại hội V nhận thức và chủ trương công nghiệp hóa thời kỳ 1960 – 1985. Trong đó sai lÇm lín nhÊt lµ ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ khi thiÕu c¸c tiÒn ®Ò cÇn thiÕt: Vèn, nh©n lùc dÉn ®Õn, x¸c ®Þnh môc tiªu bíc ®i, bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t, biÖn ph¸p thùc hiÖn kh«ng ®óng, kh«ng phï hîp.
8. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 1. Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa. a. Quá trình này bắt đầu từ Đại hội VI (12/1986) - Đại hội cụ thể hóa nội dung chính của công nghiệp hóa XHCN trong những năm còn lại của chặng đường đầu tiên của thời kỳ quá độ là thực hiện cho được 3 Chương trình mục tiêu (3 chương trình kinh tế lớn):
9. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới Lương thực, thực phẩm Hàng tiêu Hàng xuất dùng khẩu
10. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 1. Quá trình đổi mới tư duy về công “CNH, HĐH là quá trình chuyển đổi căn nghiệp hóa. bản, toàn diện các b. Hội nghị TW 7 khóa VII (7/1994) đã hoạt động sản xuất, có bước đột phá mới trong nhận thức về kinh doanh, dịch vụ và công nghiệp hóa: Lần đầu tiên đưa ra quản lý kinh tế xã hội từ sử dụng lao động khái niệm: thủ công là chính sang Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến, hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học – công nghệ, tạo ra năng suất lao động xã hội cao”
11. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 1. Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa. c. Đại hội VIII (6/1996) - X¸c ®Þnh chóng ta ®· kÕt thóc chÆng ®êng ®Çu tiªn cña thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH vµ kh¼ng ®Þnh chóng ta ®· chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. - Đại héi ®· kh¼ng ®Þnh vµ tiÕp tôc bæ sung vµ ph¸t triÓn quan ®iÓm cña Đảng vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®îc nªu lªn ë HNTW 7 (7/1994)
12. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 1. Quá trình đổi mới tư duy về công nghiệp hóa. d. Đại hội IX (4/2001) và X (4/2006) bæ sung vµ nhÊn m¹nh mét sè ®iÓm míi vÒ c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. - Con ®êng c«ng nghiÖp ho¸ ë ViÖt Nam cÇn vµ cã thÓ rót ng¾n thêi gian so víi c¸c níc ®i tríc. - Híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ: ph¸t triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc mµ ta cã lîi thÕ ®Ó xuÊt khÈu vµ ®¸p øng yªu cÇu trong níc. - C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ tËp trung vµo n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ®Ó n©ng cao năng suÊt, chÊt lîng s¶n phÈm n«ng nghiÖp - C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn vững cña ®Êt níc.
13. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. a. Mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Môc tiªu c¬ b¶n l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta lµ: C¶i biÕn níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi trình ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao; quèc phßng an ninh vững ch¾c, d©n giàu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng d©n chñ văn minh. - Môc tiªu cô thÓ do Đại héi 10 nªu ra: ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc ®Ó sím ®a níc ta ra khái tình tr¹ng kÐm ph¸t triÓn; t¹o tiÒn ®Ò ®Õn năm 2020 níc ta c¬ b¶n thµnh mét níc c«ng nghiÖp theo híng hiÖn ®¹i
14. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 1: C«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ vµ kinh tÕ tri thøc (Có từ HNTƯ 7 (7/1994) và ĐH 10 đã bổ sung thêm gắn với kinh tế tri thức) - Kinh tế tri thức là gì?
15. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 1: C«ng nghiÖp ho¸ g¾n víi hiÖn ®¹i ho¸ vµ kinh tÕ tri thøc (Có từ HNTƯ 7 (7/1994) và ĐH 10 đã bổ sung thêm gắn với kinh tế tri thức) - Tại sao? + Cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại phát triển mạnh, tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội trong đó có kinh tế. Quá trình toàn cầu hoá diễn ra rất mạnh mẽ. + Nước ta thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện nền kinh tế tri thức trên thế giới đã hình thành và đang phát triển. + Chúng ta phải tiến hành công nghiệp hoá gắn với hiện đại hoá và kinh tế tri thức để nhanh chóng rút ngắn khoảng cách phát triển với các nước trong khu vực và trên thế giới điều kiện mới cho phép chúng ta thực hiện điều đó.
16. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 2: C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - Trước đổi mới chúng ta công nghiệp hoá trong điều kiện nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, lực lượng thực hiện công nghiệp hoá là nhà nước. Các nguồn lực để tiến hành công nghiệp hoá do nhà nước nắm giữ. - Hiện nay công nghiệp hoá, công nghiệp hoá được tiến hành trong điều kiện mới:
17. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. + Trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN, có nhiều thành phần kinh tế hoạt động + CNH, HĐH là sự nghiệp của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế. + CNH, HĐH gắn với kinh tế thị trường sẽ khai thác có hiệu quả mọi nguồn lực trong nền kinh tế, sử dụng có hiệu quả để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá
18. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 2: C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. + CNH, HĐH của chúng ta trong điều kiện toàn cầu hoá về kinh tế diễn ra rất mạnh mẽ do đó cần phải hướng tới hội nhập quốc tế nhằm: • Thu hút vốn đầu tư và công nghệ hiện đại. • Tiếp thu, học hỏi kinh nghiệm và kiến thức quản lý tiên tiến của thế giới. • Khai thác thị trường quốc tế để phát triển kinh tế đất nước, khắc phục các hạn chế của ta.
19. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 3: LÊy ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn vững. - Để tăng trưởng kinh tế phải sử dụng nhiều yếu tố song có 5 yếu tố cơ bản: Vốn, khoa học và công nghệ, con người, cơ cấu kinh tế, thể chế chính trị và quản lý nhà nước, trong đó nhân tố con người giữ vai trò quyết định vì: + Trong các yếu tố đó chỉ có con người có khả năng sáng tạo, sử dụng và tạo ra các yếu tố khác + Sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá là sự nghiệp của toàn dân.
20. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 3: LÊy ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn vững. - Để phát huy nguồn lực con người cần phải: + Quan tâm đến vấn đề giáo dục và đào tạo đây là yếu tố cơ bản để nâng cao giá trị của nguồn lực con người HNTW 2 khoá 8 coi giáo dục là quốc sách hàng đầu + Thực hiện tốt công bằng, bình đẳng xã hội. + Quan tâm đến lợi ích vật chất của con người.
21. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 4: Khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng vµ ®éng lùc cña CNH - HĐH. - Khoa học và công nghệ có vai trò quyết định to lớn đến phát triển kinh tế của mỗi quốc gia nhất là trong điều kiện hiện nay. - Nước ta tiến hành CNH, HĐH trong điều kiện trình độ khoa học và công nghệ còn thấp kém thì yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ là rất cấp bách. - Để phát triển công nghệ hiện nay chúng ta phải đi theo các hướng: + Nhập công nghệ. + Làm chủ và sáng tạo công nghệ, xuất khẩu công nghệ.
22. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Khoa học và công nghệ phải phát triển cân đối:
23. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quan ®iÓm 5: Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn vững; tăng trëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ m«i trêng. - Tăng trưởng kinh tế nhanh là yêu cầu bức thiết của chúng ta nhằm: + Rút ngắn khoảng cách phát triển với các nước, khắc phục sự tụt hậu xa hơn về kinh tế so với các nước trong khu vực và trên thế giới. + Có điều kiện để xoá đói, giảm nghèo, cải thiện và nâng cao đời sống nhân dân. + Chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.
24. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Tuy nhiên sự tăng trưởng đó phải bền vững và có hiệu quả. Đây là vấn đề lớn của nước ta hiện nay. Chất lượng tăng trưởng của chúng ta chưa cao, chưa bền vững (tính bền vững của sự tăng trưởng được thể hiện ở các chỉ số: + Tốc độ tăng trưởng tương đối cao: từ 5-7%/năm + Ổn định trong một thời gian tương đối dài: khoảng 30 năm + Không làm tổn hại đến môi trường sống.
25. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Tăng trưởng kinh tế phải gắn với tiến bộ và công bằng xã hội vì: + Mục tiêu của sự nghiệp xây dựng CNXH ở nước ta là: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, đó là thể hiện sự tốt đẹp của xã hội mới. + Mục tiêu cuối cùng của tăng trưởng kinh tế của đất nước là nhằm cải thiện và nâng cao đời sống cho nhân dân, đảm bảo cho sự phát triển bền vững của đất nước. + Tăng trưởng kinh tế tạo tiền đề vật chất cho việc thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội và ngược lại, khi tiến bộ và công bằng xã hội được thực hiện tốt sẽ thúc đẩy kinh tế phát triển. Tuy nhiên không phải ở chế độ nào, ở thời kỳ nào khi kinh tế phát triển thì tiến bộ và công bằng xã hội được thực hiện tương ứng.
26. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 2. Mục tiêu, quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. b. Quan điểm công nghiệp hóa, hiện đại hóa. - Tăng trưởng kinh tế phải gắn với bảo vệ môi trường bởi: + Đây là một tiêu chuẩn của sự tăng trưởng bền vững. + Nếu môi trường bị huỷ hoại thì ẳnh hưởng to lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội, đến chất lượng nguồn lực để phát triển kinh tế.
27. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 3. Nội dung và định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. a. Nội dung. - Ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ s¶n phÈm kinh tÕ cã gi¸ trÞ gia tăng cao dùa nhiÒu vµo tri thøc, g¾n ph¸t triÓn tri thøc ViÖt Nam víi tri thøc thÕ giíi. - Coi träng c¶ sè lîng vµ chÊt lîng tăng trëng kinh tÕ. - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i vµ hîp lý theo ngµnh, lÜnh vùc vµ l·nh thæ. - Gi¶m chi phÝ trung gian, n©ng cao năng suÊt lao ®éng.
28. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 3. Nội dung và định hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. b. Định hướng phát triển các ngành và lĩnh vực kinh tế trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. - Đẩy m¹nh CNH, HĐH n«ng nghiÖp, n«ng th«n, gi¶i quyÕt ®ång bé c¸c vÊn ®Ò vÒ n«ng nghiÖp, n«ng d©n, n«ng th«n. - Ph¸t triÓn nhanh h¬n c«ng nghiÖp, x©y dùng vµ dÞch vô - Ph¸t triÓn kinh tÕ vïng - Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng, c¬ cÊu c«ng nghÖ - B¶o vÖ, sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn quèc gia, c¶i thiÖn m«i trêng tù nhiªn
29. II. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa thời kỳ đổi mới 4. Kết quả, ý nghĩa, hạn chế và nguyên nhân. (tr.143 – 144, SGT)